Gemeente,
‘Het einde van een zaak is beter dan haar begin…’
Het Hebreeuwse woordje wat vertaald werd met ‘zaak’ is het woord ‘DABAR’. ‘Dabar’ heeft verschillende betekenissen en kan zowel een zelfstandig naamwoord zijn (‘woord’, ‘daad’) als ook een werkwoord (‘spreken’, ‘doen’). Men had dus ons vers uit Prediker ook kunnen vertalen : ‘Het einde van een toespraak is beter dan haar begin…’ (wanneer u luistert naar een preek bent u het daar ongetwijfeld mee eens!).
De NBG vertaling is echter ongetwijfeld de juiste : door het met ‘zaak’ te vertalen wijst men juist op het feit dat het van alles en nog wat kan zijn (zowel in woorden als in daden) : het einde van ‘iets’ is beter dan haar begin…
Dit is toch een heel bevreemdende uitspraak als je er over nadenkt… Het ‘einde’ betekent toch al te vaak afscheid nemen… verlies… Is het einde van gezondheid beter dan haar begin? Is het einde van geluk beter dan haar begin? Is het einde van rijkdom beter dan haar begin? Is het einde van een liefdesrelatie tussen man en vrouw beter dan haar begin??… Ongetwijfeld kunnen we honderden zaken bedenken die we belangrijk vinden waarvan het einde zeker niet beter is dan het begin… ja, het omgekeerde geldt meestal : het einde is veelal slechter dan het begin!…
En toch lezen we hier : ‘Het einde van een zaak is beter dan haar begin…’
Om deze uitspraak van (waarschijnlijk) Salomo te leren begrijpen moeten we gans anders leren denken. We moeten leren denken zoals ‘Prediker’. Dat is helemaal niet makkelijk! Prediker is een ongelezen en veelal onbegrepen bijbelboek. Want dit mag de rode draad zijn door het boekje : de zinloosheid van het bestaan! Of laat ik het nog beter formuleren : de zinloosheid van het bestaan… het bestaan zoals die door de mens ingevuld wordt!
En zo’n bestaan (door mensen ingevuld) is zinloos! Dat wil zeggen dat bijbels niet alles zinloos is (want God heeft uiteindelijk een plan met deze wereld en met jouw leven). Maar dat alles waarvan we menen, hier op deze wereld in deze maatschappij, dat het belangrijk is (geld, status, gezondheid, kennis…), dat helemaal niet is en dus zinloos mag genoemd worden wanneer we het zien in het licht van Gods bedoeling met ons. Prediker put zich voortdurend uit in het omschrijven van die zinloosheid van die dingen die wij (mensen in onze maatschappij) belangrijk achten
(Pred. 5 : 9v) ‘Wie geld liefheeft, wordt van geld niet verzadigd, noch wie rijkdom liefheeft, van inkomsten. Ook dit is ijdelheid (leegte!)…’
(Pred. 7 : 23v) ‘ik zeide : ik wil wijsheid (inzicht, filosofie…) verwerven, maar zij bleef onbereikbaar voor mij…’
(Pred. 3 : 18vv) ‘Ik zeide bij mijzelf : Wat de mensenkinderen betreft, God wil hen schiften en laten zien, dat zij eigenlijk dieren zijn… (onze cultuur, onze filosofie, onze verwezelijkingen verheffen ons niet boven de dieren! Want ze zijn zinloos)… Want het lot der mensenkinderen is gelijk het lot der dieren, ja, eenzelfde lot treft hen : gelijk dezen sterven, zo sterven de mensen, en allen hebben enerlei adem, waarbij de mens niets voor heeft boven de dieren, want alles is ijdelheid (leeg!), alles gaat naar één plaats, alles is geworden uit stof, en alles keert weder tot stof…’
Het argument die Prediker aanhaalt om die zinloosheid van menselijke betrachtingen aan te tonen is onze sterfelijkheid. We zijn allen gedoemd te sterven. Uiteindelijk is er in het ganse leven maar één zekerheid : en dat is dat je, vroeg of laat, zult sterven. Van alle andere dingen kun je nooit zeker zijn : (hoelang) zal ik gezond blijven? Zal ik trouwen? Zal ik kinderen krijgen? Zal ik ooit van ‘werk’ veranderen?… Dat alles is uiteindelijk onzeker. Maar dit ene feit staat als een paal boven water : vroeg of laat… sterf je!
En door dat sterven (het einde van een zaak!) wordt alles wat ‘normale’ mensen belangrijk vinden uiteindelijk zinloos… Wat hebben je aan een fantastische carriere als het einde leegte en stof is??…
Wat heb je aan rijkdom als het onverbiddelijke einde zich toch niet laat omkopen??… Wat heb je aan gezondheid als aftakeling zich onherroepelijk inzet en alleen maar kan eindigen in de dood??…
Mensen maken zich van alles wijs over de waarde van zinloze dingen! Durf stil te staan bij de onvermijdelijke dood en alles wat mensen belangrijk vinden wordt plotseling hol en leeg (‘ijdelheid der ijdelheden’). Daarom zwijgt men de dood liever dood. Laten we het daar vooral niet over hebben. We zouden eens depressief kunnen worden…
En inderdaad! Gaan we uit van die menselijke ‘normale’ waarden dan is de dood de meest depressieve gedachte die er is… Want alles wat we ook maar betrachten (rijkdom, status, gezondheid, kennis…) wordt gereduceerd tot een tijdelijk, vergankelijk (onherroepelijk leeg) iets. Zo is het einde van een zaak helemaal niet beter dan het begin. Het einde van een zaak is voor een ‘normaal’ mens een bitter iets…
Maar niet zo voor een christen. Niet zo voor een kind van God. Al die dingen die mensen belangrijk achten zijn van geen tel voor ons (zo zou het toch moeten zijn!). Let wel : je hebt een zekere carriere nodig om een inkomen te verdienen zodat je aan de primaire behoeftes kan voldoen (maar ook niet meer dan dat). De carriere zal voor een christen nooit een afgod worden… En je hebt uiteraard liever gezondheid dan ziekte omdat je dan beter functioneert in de taak die God voor je heeft weggelegd (maar ook niet meer dan dat)… gezondheid is niet het belangrijkste… God liefhebben en de naaste als jezelf (het grote gebod!), dat is voor een christen het belangrijkste!… Het grote gebod is de ware ‘zin’ van het leven.
Daar waar sterven voor een ongelovige het onverbiddelijke einde betekent waardoor ze alles verliezen wat ze belangrijk vonden tijdens hun leven, is sterven voor een christen het komen in het Koninkrijk van God. Het is een overgang, een komen tot rust, tot sjalom… waardoor we kunnen zeggen als gelovige dat dat einde inderdaad beter is dan het begin!
Dat ene zinnetje uit Prediker : ‘Het einde van een zaak is beter dan haar begin…’, toont ons een fundamenteel onderscheid tussen de ongelovige en de gelovige. Voor een ongelovige is het einde bitter, en slechter dan het begin : alles wat ze belangrijk vonden blijkt uiteindelijk (vanwege de dood) zinloos te zijn.
Voor de gelovige is het einde (hoewel het bereiken ervan pijnlijk kan zijn in velerlei opzicht) beter dan het begin. Het is zoals het volk Israel in de woestijn : het einde (het komen in het beloofde land) is beter dan het begin (de uittocht in de woestijn).
Zo is menselijk gesproken het ‘einde’ van Jezus (de dood van Jezus aan het kruis) een bitter en zinloos iets. Het einde van Zijn optreden is, vanuit menselijk oogpunt, slechter dan het begin van Zijn optreden als profeet… Maar als we het bekijken vanuit het goddellijke perspectief dan blijkt plots het einde van Jezus beter te zijn dan het begin : verzoening werd terug mogelijk tussen God en mens dankzij het offer van Jezus op Golgotha! Daarom mogen we zeggen met Prediker : ‘Het einde van een zaak is beter dan haar begin…’
Broeders en zusters, ik wens dat ook U tot dit inzicht mag komen in uw leven : de bijbelse troost dat het einde beter is dan het begin! Voor een gelovige mag dit inzicht van Prediker werkelijk een troost zijn. Want we leven (hoe oud we ook mogen zijn) nu nog allemaal eigenlijk in het ‘begin’… straks komt het einde (voor de één sneller dan voor de ander). En dit begin, laten we eerlijk zijn, wordt vaak gekenmerkt door lijden… Het lijden in je leven, het lijden van het ‘begin’ waar we nu nog in zitten… En dit is de troost die de gelovige mag hebben : hoe erg je ook nu te lijden hebt (ziekte, relatieproblemen, financiële problemen…)… het ‘einde’ zal beter zijn dan dit ‘begin’! Dat is ons beloofd!
De ongelovige wil alles ‘nu’ hebben want straks is er de dood en het einde van hun zinloze leven. De weg van het geloof is echter te wachten tot God de tijd rijp acht. De wereldse mens leeft vanuit het heden en de onmiddellijke bevrediging van de lusten, daar waar de christen leeft vanuit de belofte van de toekomst! En omdat een christen leeft vanuit die toekomst leren we afstand te doen van de zinloze waarden die deze maatschappij aanhangt!
Let wel, broeders en zusters, er kan geen einde zijn zonder begin! En het ‘betere einde’ kan maar ons ten deel vallen als we ook deel hebben gehad aan het ‘mindere (pijnlijke) begin’. En voor een gelovige is het begin (dit aardse leven) des te zwaarder want we houden ons verre van de waarden van deze maatschappij : rijkdom, status, carriere,… al deze dingen kunnen en mogen geen afgod voor ons worden en daarom lijkt het ook al te vaak alsof we ‘minder’ zijn dan de anderen die die dingen wel najagen.
Heeft U reeds het begin gemaakt als christen?…
Dit is de vraag aan ons allen vanuit de tekst : als je leven vandaag aan haar einde komt… (wat heel goed mogelijk is, maak jezelf toch geen illusies!)… zal je einde beter zijn dan je begin??…
Ongelovige mensen trachten te leven als feestvierders : het leven is in hun illusie één groot feest… althans dat trachten ze met alle geweld ervan te maken. Alles hebben ze er voor over om hun eigen leven aangenamer te maken. Hun slogan is ‘pluk de dag’… of misschien nog beter : ‘plunder de dag’. En zo’n leven eindigt ook zoals elk menselijk feest, elke menselijke braspartij : het eindigt met een kater, oververmoeid, leeggekotst… Dat is het einde van een mens zonder God…
Wie het leven nu zoekt, nu wil hebben volgens de zinloze waarden van de maatschappij zal het verliezen in de onafwendbare dood. Maar wie gestorven is aan die zinloze waarden zal het leven vinden in Hem die verzoening bracht voor ons allen.
Dit is mijn oproep voor U vandaag : Volg Prediker! Laat U niet verleiden door de zinloze waarden van deze maatschappij (rijkdom, status, kennis,…). Tracht het leven niet te bemachtigen ten kost van de andere, de naaste. De enige beloning dan is de onafwendbare dood.
Zal je einde beter zijn dan je begin??… Maak dan een begin als christen… dat is : vestig je hoop op Jezus de Christus. Niet langer op dingen die alleen maar eindigen in leegte (ijdelheid der ijdelheden). Maak je toch los van die waarden waaraan onze maatschappij verslaafd is : geld, status, kennis, gezondheid… het zijn afgoden waarvan wij, mensen, de slaven zijn. Hun einde is verschrikkelijk!… De enige beloning is de dood…
Zal je einde beter zijn dan je begin??… Vestig je hoop op Jezus! Die het leven heeft geleefd die wij hadden moeten leven, die de dood gestorven is (die verschrikkelijke leegte! Het bittere einde!) die wij hadden moeten sterven! Door Hem (en alleen door Hem) is het einde beter dan het begin… Voor een ieder die in Hem gelooft : dat is : een ieder die zijn vertrouwen op Hem stelt (niet op de waarden van deze tijd, deze cultuur).
Broeders en zusters… zal jouw einde beter zijn dan je begin??…
Voorbede.
Hemelse Vader,
overtuig ons van de zinloosheid van het bestaan…
Het bestaan zoals die helaas door mensen ingevuld wordt :
het najagen van status, rijkdom, kennis, gezondheid…
Verlos ons van deze afgoden!
Dat we niet langer in slavernij
onze naaste offeren op het altaar
van winstbejag en statusverheerlijking!
Maar dat we de weg van Prediker mogen leren,
de weg van eenvoud en het niet gebonden zijn
aan materiële waarden of statussymbolen.
Schenk ons daarom de wijsheid en het inzicht
om niet in angst te leven voor het einde.
Leer ons leven vanuit de belofte
van Uw hemelse Koninkrijk.
Schenk ons de dagelijkse kracht
die we nodig hebben om het lijden te dragen.
Het lijden van dit ‘mindere begin’ waarin we
nu nog steeds leven elke dag.
En leer ons leven vanuit Uw grote gebod :
dat we U leren liefhebben en de naaste als onszelf.
En wij willen U in het bijzonder bidden
voor hen die nog geen ‘begin’ hebben gemaakt
van het christelijke leven :
raak hen aan Vader,
hervorm hun denken…
zodat ook zij niet langer het einde hoeven te vrezen.
Amen.
Bijbelse Preken 