Gemeente,
‘Zij lazen namelijk uit het boek, uit de wet Gods, duidelijk voor en gaven uitlegging, zodat men het voorgelezene begreep…’
Er wordt in de kerk niet zo vaak gelezen uit de boeken Ezra en Nehemia… laat staan dat er uit gepreekt wordt. Ongetwijfeld is dat zo omdat beide boeken in onze huidige tijdsgeest bestempeld worden als ‘onverdraagzaam’.
We kunnen er namelijk lezen hoe niet-joodse volkeren aanbieden aan de teruggekeerde ballingen om mee te helpen om de tempel te herbouwen (hoe sympathiek van hen!)… maar ze worden door de ballingen afgewezen (hoe onsympathiek toch).
We kunnen er lezen hoe joodse mannen hun vrouwen, afkomstig uit een andere niet-joodse cultuur, moeten afstoten… Dat is in strijd met alles wat onze huidige multi-culturele samenleving ons leert. Als christenen hebben we het dan ook moeilijk met zulke passages in de bijbel en we zwijgen er liever over…
De meest voorkomende verklaring die je hoort in de theologie is dat de joden van dat ogenblik (teruggekeerd uit de ballingschap) zo kwetsbaar waren (enkel op dat ogenblik natuurlijk!) dat ze er alles aan moesten doen om hun eigen identiteit te kunnen bewaren. Hadden ze toegegeven aan die andere culturen dan waren ze hun joodse identiteit kwijtgespeeld!… (zo wordt het uitgelegd).
Ik vraag mij af of dit werkelijk het motief was die bij Ezra en Nehemia speelde…
Wat was de verleiding waaraan de joden blootgesteld werden bij hun terugkeer uit de ballingschap en welk is ook nu nog steeds de verleiding waaraan elke kerk blootgesteld wordt in deze niet-gelovige cultuur? Een niet-gelovige cultuur waarin de joden toen leefden en waarin ook wij nu nog elke dag leven??…
Die verleiding is het sluiten van een compromis met andersdenkenden om de lieve vrede te bewaren!
Het joodse volk, Ezra en Nehemia… ze hadden het zichzelf veel makkelijker kunnen maken door die andere niet-joodse volken te laten meehelpen bij het bouwen van die tempel. Waarom die gemengde huwelijken afwijzen? Zoiets is toch een uitgekiende strategie om tot integratie (het mode-woord bij uitstek) te komen met die andere culturen?…
Maar dit is de centrale vraag van Ezra en Nehemia : kan of mag ‘geloof’ (in de god van de bijbel) vermengd worden met anders-geloof of on-geloof??
Broeders en zusters, dit is een probleem die zich heel erg stelt in onze huidige, moderne kerk. In de meeste kerken is iedereen welkom… of laat ik het beter formuleren : in de meeste kerken is elke vorm van ‘geloof’ welkom. We staan open voor elke gedachte… voor de lieve vrede (en om het aantal te bevorderen in de kerk). Maar is dit bijbels?… Sommigen zullen ons zeggen in de kerk : je mag verkondigen dat de bijbel Gods Woord is… maar vestig er ook maar de aandacht op dat het boekje eigenlijk vol met fouten en ouderwetse ideeën staat. Je mag verkondigen dat Jezus de Zoon van God is… maar vestig er vooral de aandacht op dat hij een mens was en eigenlijk gewoon een mooi voorbeeld zoals Gandhi. Je mag verkondigen dat de mens een zondaar is… maar leg toch de nadruk op het feit dat het allemaal wel meevalt en als je even je best doet ben je toch wel een goeie jongen of meisje in Gods ogen.
De waarschuwing voor ons in de boekjes van Ezra en Nehemia betreft dus wat we met een moeilijk woord ‘syncretisme’ noemen : dat betekent wanneer ‘geloof’ een compromis sluit met heersende waarden van de cultuur waarin we leven zodat er een ‘mengvorm’ ontstaat : deels (bijbels) geloof, deels heidense waarden. Dat is enerzijds onvermijdelijk : iedereen kijkt naar de bijbel en het geloof met een gekleurde bril vanuit zijn of haar opvoeding en tijdsgeest. Het is iets wat we ons bewust moeten zijn en waarvoor we dus ontzettend op onze hoede moeten zijn. Ezra en Nehemia tonen ons hoe we ons hiertegen moeten wapenen. Vandaar onze tekstlezing :
‘Zij lazen namelijk uit het boek, uit de wet Gods, duidelijk voor en gaven uitlegging, zodat men het voorgelezene begreep…’ Zij lazen duidelijk voor en gaven uitlegging, zodat men het voorgelezene begreep!! (dit is een uitermate belangrijke zin!).
Nehemia organiseerde het samenkomen van de mensen en zorgde ervoor dat Ezra, de schriftgeleerde, de heilige tekst las en het ook uitlegde zodat mensen konden begrijpen wat de betekenis ervan was. Het werkwoord ‘begrijpen’ komt maar liefst 6x voor in onze tekstlezing!
Eigenlijk hebben we hier bij deze samenkomst van de teruggekeerde ballingen de typische definitie van wat een ‘protestantse eredienst’ zou moeten zijn : samenkomen om het woord te lezen en uitgelegd te krijgen! Een ‘preek’ is, als het goed is, uitleg van het woord zodat we het mogen begrijpen! God’s Woord moet begrepen worden voor het het hart kan veranderen.
Dit is met andere woorden ook de belangrijkste taak van de ‘dominee’ : het voorlezen en de uitleg van het Woord. In onze huidige kerk wordt de dominee overstelpt met allerlei andere (secundaire) taken (pastoraat, organisatie…) zodat zijn primaire taak (het verkondigen van het Woord) er onder lijdt. Dit heeft helaas zijn gevolgen voor het volk van God, de kerk.
‘Het gehele volk kwam als één man bijeen op het plein voor de Waterpoort…’ Die plaats is niet toevallig zou ik zeggen. Water heeft een reinigende werking en wordt dan ook in die zin gebruikt als een beeld voor het Woord van God : (Ef. 5:26) ‘… haar reinigende door het waterbad met het woord…’ Onderwijs, uitleg, verkondiging van het Woord (een goeie preek!) werkt als water in ons leven : het reinigt ons, we komen tot inzicht, onze geestelijke dorst wordt gelest…
Laten we nu even kijken naar de verschillende handelingen die Ezra verrichtte : ten eerste (in de verzen 1 – 4) zien we hem hoe hij het boek brengt temidden van de mensen. En wel op de eerste dag van de zevende maand : dit is niet toevallig het joodse nieuwjaarsfeest. Wanneer het boek gebracht wordt in je leven dan wordt een nieuw begin mogelijk!
Ten tweede zien we hoe Ezra het boek opende (de verzen 5 – 6). Hij deed dit vanop een houten verhoging (de eerste preekstoel in de geschiedenis! zou je kunnen zeggen). Er valt trouwens veel voor te zeggen om zowel de bijbellezing als de prediking vanop een aparte verhoging (preekstoel) te brengen (los van de andere elementen van de liturgie).
Merk op hoe de mensen recht gaan staan toen Ezra het boek opende. Ze deden dit uit respect voor het Woord van God (iets wat we pijnlijk missen in onze huidige kerken). Niet uit respect voor de spreker (want merk op hoe er 13 andere mensen links en rechts van Ezra stonden op het podium). Ze worden zelfs met naam genoemd om duidelijk te maken dat Ezra (de spreker) niet uniek is, niet zo bijzonder is : hij is maar één van de velen die het Woord kunnen uitleggen (of met andere woorden : dominee’s, predikanten, gastsprekers… zijn in onze huidige kerk een beetje overroepen). Hang niet vast aan één bepaalde voorganger…
Na het brengen en het openen van het boek komen we ten derde (de verzen 7 – 8) bij het voorlezen en de uitlegging van het boek. Het is iets wat we bijzonder missen in onze huidige kerken. Bij heel wat (zogenaamde) ‘verkondigers’ is er geen uitleg meer van de schriften, laat staan dat mensen zo zouden kunnen begrijpen wat er geschreven staat. Als de preek langer duurt dan 20 minuten beginnen we al te klagen… (let op : zo’n klagen is misschien terecht wanneer de ‘preek’ helemaal geen uitleg van de schriften bevat, maar alleen het zoveelste sprookje of humanistisch vertelseltje bevat). Hoe lang stond het volk te luisteren naar de verkondiging van het Woord? ‘… van dat het licht werd tot de namiddag…’ (vers 4). De ganse ochtend dus, pakweg 4 – 5 uur!
Als je na 20 minuten al verveeld bent dan is het omdat of het Woord niet uitgelegd wordt… of omdat het je eigenlijk allemaal niet zo interesseert. Wat een trieste zaak is voor een christen.
Na het brengen, het openen, het voorlezen en de uitlegging van het boek, komen we ten vierde bij het zich verheugen in het Woord (verzen 9 – 12). ‘Deze dag is voor de HERE, uw God, heilig; bedrijft geen rouw en weent niet… want de vreugde in de HERE, die is uw toevlucht…’
De eerste reactie namelijk van het volk bij het horen van het boek was verdriet : ‘Want het gehele volk weende toen het de woorden der wet hoorde…’ (vers 10). Ze waren zich namelijk bewust geworden van hun overtredingen, hun zonden. Wanneer de bijbel gelezen wordt, wanneer de bijbel uitgelegd wordt… dan kan het niet anders of we gaan begrijpen welke kloof er is tussen God en mens. De kloof veroorzaakt door onze schuld, onze fouten ten opzichte van God en de naaste : ‘want wet doet zonde kennen’ (Rom. 3:20). Het Woord van God brengt besef van schuld en leidt tot berouw, en zo komen we tot onze ‘toevlucht’ : Jezus en de vergeving van zonden, kwijtschelding van schuld : en daarom : vreugde, want deze God is een God van barmhartigheid, van genade.
Heel onze tekstlezing draait om het lezen, de uitleg en het begrijpen van het Woord : ‘Zij lazen namelijk uit het boek, uit de wet Gods, duidelijk voor en gaven uitlegging, zodat men het voorgelezene begreep…’ Het gevaar waar Ezra en Nehemia ons voor waarschuwen is het gevaar van ‘syncretisme’ : wanneer ‘geloof’ heidense waarden in zich opneemt die eigen zijn aan de cultuur waarin we leven of waarmee we geconfronteerd worden.
Dit is iets wat helaas voortdurend gebeurd in de huidige kerk… ‘Moderne’ christenen zijn ‘plotseling’ ook voorstander van abortus, voorstander van euthanasie, voorstander van zovele onbijbelse dingen omdat de cultuur waarin we leven dit als ‘normaal’ bestempeld. En het lijkt alsof we moeten meegaan in die dingen willen we niet als ‘onverdraagzaam’ bestempeld worden…
En wat kunnen we daartegen doen? Wat Ezra en Nehemia deden : de bijbel lezen, en uitleg verschaffen zodat begrepen mag worden wat er staat. Zodat we mogen begrijpen dat zaken zoals abortus en euthanasie alleen bij heel hoge uitzondering kunnen en helemaal niet ‘normaal’ zijn voor deze God van het leven.
Ik wil nu niet allerlei voorbeelden beginnen op te sommen waar hedendaagse christenen de mist in gaan omdat ze meeheulen met de moderne cultuur… ik wil alleen de nadruk leggen op het principe van Ezra en Nehemia : het lezen, de uitleg en het begrijpen van de Schriften. Daarom mochten de anders-gelovigen en on-gelovigen niet meehelpen met de bouw van de tempel… daarom moesten joodse mannen hun niet-joodse vrouwen verstoten… niet omdat het joodse volk zo onverdraagzaam was… maar omdat de anders-gelovige of niet-gelovige elementen de uitleg en het begrijpen van de Schriften vertroebelde!
Als christen moeten we o zo huiverachtig staan ten opzichte van ethische en dogmatische zaken die als ‘normaal’ worden bestempeld in onze huidige maatschappij. Er is geen ‘normaal’… heeft nooit bestaan en zal nooit bestaan. Daarom moeten we de Schriften lezen en bestuderen (wat al moeilijk genoeg is) zodat we door Gods genade mogen leren begrijpen wat God bedoeld met ons leven. Zodat we de valkuilen van het ‘moderne’ (hedendaagse) leven mogen leren vermijden. Zodat we mogen leren wat God werkelijk bedoeld met naastenliefde…
En wanneer we dit leren om te doen (het begrijpen van de Schriften) dan zullen we komen tot vreugde… zoals onze tekstlezing eindigt (met vers 13) ‘Toen ging het gehele volk heen, om te eten en te drinken… en grote vreugde te bedrijven, want zij hadden begrepen wat men hun had bekendgemaakt’…!
Voorbede.
Hemelse Vader,
behoed ons voor het ‘normale’ in deze maatschappij,
de slavernij van het vanzelfsprekende…
Leer ons daarom te komen tot Uw Woord,
zodat een nieuw begin mogelijk wordt in ons leven.
Leer ons opnieuw Uw Schriften te openen
in respect en ontzag voor Uw Woorden.
Leer ons om ze te lezen
en voor te lezen in de gemeenschap.
En schenk ons mensen die Uw Woord uitleggen,
op heldere wijze en in eenvoud…
niet aan de hand van wat cultureel aanvaardbaar is,
niet aan de hand van de ethische maatstaven van deze tijd,
niet aan de hand van wat ‘normaal’ is vandaag…
maar dat zij Uw Woord mogen uitleggen
aan de hand van Uw Woord… bijbelvers met bijbelvers…
Zodat wij allen mogen komen tot begrijpen!
Het begrijpen van wat U ons wil zeggen
aangaande het leven, aangaande naastenliefde…
Schenk ons dan ook de vreugde die hieruit mag voortvloeien.
Dat we weten mogen dat we schuldig zijn,
maar dat ook in Uw knecht Jezus de Christus
gerechtigheid en leven geschonken wordt aan ons allen.
En dat we daarom in vreugde mogen leven!
Wij danken U voor Uw Woord.
Amen.
Bijbelse Preken 