Matt. 12 : 1 – 8 + 2 Tim. 3 : 14 – 17
Gemeente,
‘Hebt gij niet gelezen… Indien gij geweten hadt, wat het zeggen wil…’
Schriftgeleerden en Farizeeën… die waren uitzonderlijk in het lezen van de heilige geschriften (de Tenach, wat wij het OT noemen). Van ‘s morgens tot ‘s avonds bestudeerden ze de heilige schrift : elk vrij ogenblik werd daaraan opgeofferd… Ook nu nog vinden we zo’n devotie voor het lezen van de schrift bij sommige orthodoxe joden. In de joodse wijk Mea Shearim in Jeruzalem zijn er nu nog joden die als het ware ‘gesponserd’ worden door familieleden om voortdurend (dag in dag uit) de Tenach te bestuderen… Ja, de tekst werd en wordt werkelijk haarfijn bestudeerd…
Zo indringend wordt de heilige tekst bestudeerd, dat men te weten is gekomen welk het middelste woord is van de Tenach, om maar een voorbeeld te geven. Ja, alles wordt geteld en herteld (wat overigens fouten bij overschrijving uitsluit, da’s nog iets positiefs). Elke letter in het Hebreeuws heeft ook een getalwaarde en zo kunnen ‘woorden’ een getalwaarde krijgen die dan wordt vergeleken of teruggevonden in andere woorden… daaraan worden dan allerlei conclusies gekoppeld. Mocht u daar meer over willen weten dan moet u maar eens de Kabbala bestuderen (joodse mystiek). Da’s best wel eens interessant… maar…
Tegen zulke bestudeerders van de schrift, zulke nauwlettend lezers van de heilige schrift… zegt Jezus hier : ‘Hebt gij niet gelezen… Indien gij geweten hadt, wat het zeggen wil…’… Er is blijkbaar ‘lezen’ en ‘lezen’… schijnbaar hetzelfde en toch twee totaal verschillende dingen!
En mocht u denken dat wij daar geen last meer van hebben, van die pietluttige Farizeeën… van die mensen die spijkers op heel laag water zoeken. Helaas! Helaas : zie de theologen en hun dikke boeken! En dat heet dan heel schoon : de ‘moderne’, ja de ‘hogere’ tekstkritiek. Bijbelteksten worden ‘wetenschappelijk verantwoord’ in stukjes gesneden : vers 1a is afkomstig van auteur X en vers 1b van auteur Y… en merk op hoe een profetische roeping in de heilige Schrift door de heren wetenschappers gereduceerd wordt tot een ‘auditieve droom theophanie’ (wat een fantasie!)… Onwerkelijk…
Getalwaardes daar houden we ons wel niet meer mee bezig… maar de ongeletterdheid (de dwaasheid) van ‘specialisten’ is er niet minder om. Na de joodse mystiek van de Kaballa, is er nu de wetenschappelijke mystiek van de hogere tekstkritiek…
Broeders en zusters, er is wel degelijk ‘lezen’… en ‘lezen’… Er is een lezen naar ‘vorm’ (zou je kunnen zeggen), en er is een lezen naar ‘inhoud’! De uitwendige vorm en de inhoudelijke boodschap.
Dit is mijn eerste punt die ik vanmorgen wil maken uit onze tekst en dat is : om een correcte lezing te hebben van een bijbeltekst, moet er eerst en vooral een inzicht zijn : het begrijpen van de essentie, de samenhang.
Om die samenhang te ervaren moeten we belezen zijn in de Schrift. Dat is iets, broeders en zusters, waar ik heel erg voor vrees in onze ‘moderne’ tijd… Want wie heeft er nu nog tijd om dat oude boekje in zijn geheel (in zijn samenhang!) te lezen?…
We leven in een informatie-tijdperk (heet dat dan) : dankzij internet ligt alle informatie maar voor het grijpen (internet is de grootste bibliotheek ter wereld!)… de vraag is natuurlijk of het nuttige informatie betreft? We lezen hopen (zinloze) tijdschriften… we hangen rond op (inhoudsloze) fora en verdoen onze tijd op onbeduidende blogs… (u ziet, ik ben mee met m’n tijd)… Ach, waar is de tijd van de puriteinen, toen mensen maar één boek hadden om te lezen : de bijbel!
Maar nu, wie leest er nu nog de bijbel?… Of ‘t is een favoriet tekstje hier… ééntje daar. En daarom durf ik te stellen dat veel van ons bijbel-lezen (als we het al doen!) eigenlijk helemaal geen ‘lezen’ is. Het vers passeert onder ons oog… de zin glijdt over de gedachten… maar er is geen waarachtig lezen! Geen inzicht in de samenhang der dingen…
De be-teken-is be-grijpen (het ‘teken’ (dat is : de samenhangende boodschap) achter de woorden grijpen) is de waarachtig essentie van bijbel-lezen. Het is als ‘lichaam’ en ‘ziel’ : het lichaam van de tekst is de vorm (grammatica, vocabularium) en de ziel is de boodschap voor ons hier en nu, deze morgen. Het blijven plakken bij de vorm leidt alleen maar tot een mechanische vorm van lezen : het tellen van letterwaardes bijvoorbeeld of het verdelen van versjes als afkomstig van verschillende auteurs…
Het zijn niet de letters van de Schrift die in staat zijn om onze ziel te redden… Eigenlijk mogen we zelfs zeggen dat het rigide vasthangen aan de letters (aan de vorm) leidt tot wetjes en regeltjes die in vele opzichten juist dodelijk zijn voor de ziel! Het vasthangen aan de letter kan zelfs tot wapen worden tegen de waarheid, zoals de Farizeeën in onze tekstlezing de letter van de wet (de vorm) gebruikten tegen de inhoud zoals door Jezus geopenbaard. Het vasthangen aan een vermeende (geïnterpreteerde) vorm van sabbathsrust boven de regel van naastenliefde.
Kennis van de letter (van de vorm) doet ons ook vaak neerkijken in hoogmoed op zij die dan zogezegd minder weten. Het is de ziel van het woord, de be-geest-ering van bijbelse woorden die ons zegent, die ons heiligt.
We zouden kunnen zeggen : kennis is het intellectuele begrijpen van de vorm (uiteindelijk wel handig, maar niet zo belangrijk)… en wijsheid is het doorgronden van de inhoud, de boodschap! Hoe makkelijk is het dus, broeders en zusters, om te blijven plakken bij de vorm.
Ja, ik zou zelfs durven stellen : bijbellezen is niet iets wat je altijd zomaar kan doen… zo van : ‘ik neem het boekje wanneer ik 5 minuten tijd heb en hop ik lees wat versjes’… Dat kan eigenlijk niet… Dat is gedoemd om te blijven steken bij de vorm. We zijn niet altijd in staat, niet altijd in de juiste geestesgesteldheid, om de Schrift te lezen. Daarom kan het niet anders, dan dat we moeten bidden voor we beginnen te lezen… Bidden om de werking van de Geest…
Daaruit volgt ook dat er dus niet altijd staat wat we menen dat er staat. Dat wil zeggen : juist wanneer we menen te weten wat er staat geschreven (‘het staat er toch zwart op wit…’) : juist dan moeten we extra bidden, extra mediteren op die ‘zogezegd’ superduidelijke tekst.
Heel wat van de sluiers die over de Schrift zijn gelegd, zijn er omdat we juist zouden zoeken. Want het is vaak het volharden in het zoeken dat beter is voor het hart dan de kennis (de vorm) zelf!
En daarom nog eens : bidt voor het lezen van de Schrift… bidt tijdens het lezen van de Schrift… en ook daarna bidden, wanneer je nadenkt en zoekt in de woorden die je gelezen hebt.
Hoe kun je christen zijn en niet lezen in de Schrift?
Hoe kun je christen zijn en niet bidden tijdens het lezen (voor en na)?
Bidt dag in, dag uit, om verduidelijking… om openbaring… want wie kent er de Schrift beter dan de Auteur zelf? Stel je vragen aan Hem en blijf zoeken… en het (concrete) antwoord zal komen!
Toen Filippus aan de Ethiopische eunuch vroeg of hij de Schrift begreep, antwoordde die : ‘Hoe kan ik het begrijpen als niemand het me uitlegt?’… Toen gaf Filippus hem les, toonde hoe, waar en wat in de Schrift… de samenhang der dingen. Zo is het ook met ons : lees de bijbel, maar als dat te moeilijk is voor u : maak toch gebruik van al die wondermooie studieboeken, inleidingen, meditaties (zelfs internet staat bol van prachtige ‘resources’ (bronnen))… om te leren zoeken in de Schrift.
Broeders en zusters, kant en klare kennis bestaat er niet (velen doen alsof en misleiden u) : het is in het zoeken (het-er-mee-bezig-zijn) dat de Heilige Geest u de ogen opent! Waarheid moet geworsteld worden…
Mijn tweede puntje die ik met grote aandrang bij u wil brengen (en het is gericht tegen de ‘moderne’ theologische benadering van Schrift) is : we moeten steeds op zoek zijn naar de geestelijke boodschap van het Woord (in eender welke tekst!). In eender welke tekst!…
‘Hebt gij niet gelezen…’ begint Jezus en hij citeerde een tekst uit Hosea : ‘Barmhartigheid wil Ik en geen offerande…’ De Farizeeën hadden de geestelijke betekenis van deze passage verwaarloosd : dat de liefde voor mede-schepselen groter moet zijn dan éénder welk wetje.
Hoeveel bijbelteksten worden nu in onze tijd niet verwaarloosd omdat we menen dat ze alleen maar ‘historisch’ zijn, of ‘tijdsgebonden’… (of omdat we vasthangen aan een leesrooster). De moderne heren theologen en tekstcritici zullen het wel uitleggen… Ze leggen niets uit… althans geen geestelijke dingen! Ze ont-krachten het Woord van God met hun pietluttigheden. ‘Elk van God ingegeven schriftwoord is ook nuttig om te onderrichten, te weerleggen, te verbeteren en op te voeden in de gerechtigheid…’ (Paulus aan Timotheus).
Dit is een geloofsuitspraak (dwz ik kan het niet ‘rationeel’ bewijzen) : elke tekst uit de bijbel heeft een be-teken-is. Een betekenis (een boodschap) in een samenhang. Een betekenis die openbaar gemaakt wordt door de Heilige Geest… aan een concreet mens in een concrete situatie : daarom dat een tekst het ene moment zo onbelangrijk kan lijken en het volgende ogenblik iemand anders tot bekering brengt!
De Schrift is het Woord van God… Dat is een uitspraak, denk ik zo, die te vaak misbegrepen wordt.
In een aantal ‘moderne’ kerken is de bijbel niet veel meer dan een cultureel manifest, met wat (achterhaalde) aanwijzingen voor het leven van alledag… wonderen kunnen niet en hebben altijd wel ergens een wetenschappelijke verklaring… dat soort dingen (u kent het misschien maar al te goed). Ik vrees dat onze kerken in die richting neigen…
En dan zijn er andere kerken waar de bijbel als Woord van God verward wordt met de eigen interpretatie van de tekst (de vorm). Ik zie eigenlijk altijd of het één of het ander. Dit is een moeilijk punt om uit te leggen, en het is ook het onbegrepen misverstand tussen vele kerkstrekkingen : namelijk de positie van de heilige Schrift als Woord van God en wat dat dan wel mag betekenen.
De Schrift is als een licht in de duisternis… Maar ‘licht’ dat is niet hetzelfde als ‘ogen’, en het neemt de blindheid van mensen niet weg. Het is dus niet automatisch omdat we de Schrift, het Woord van God, lezen, dat het ook automatisch Woord van God is in onze (‘natuurlijke’) manier van lezen. Maar al te vaak beseffen we onze eigen blindheid niet bij het lezen… onze eigen innerlijke spirituele duisternis (zelfs als gelovige).
De ogen die we gebruiken behoren tot dit ‘lichaam des doods’, en kunnen op eigen kracht het licht niet ‘zien’ in de Schrift. Daarom dat we mogen zeggen dat de Schrift, het Woord van God, bij uitstek instrument is van de Heilige Geest. Er is de éénheid van de getuigenis van Woord en Geest. Die twee horen onlosmakelijk bij elkaar. Daarom ook dat we moeten bidden voor de werking van de Geest bij het lezen van de heilige Schrift. (“Lees je bijbel, bidt elke dag”!).
(Calvijn : Testimonium Spiritus Sancti Internum (‘de inwendige getuigenis van de Heilige Geest’) : de Heilige Geest spreekt tot ons met het Woord, in het Woord, en doorheen het Woord.
Ja, het is de Geest die de spirituele blindheid van onze ogen verwijdert (dit is een genadegave! Geen intellectueel inzicht… geen gevoelsmatig grijpen) : Hij doet dat door de getuigenis die Hij geeft in het Woord. De Heilige Geest overtuigt mensen van de waarheid van het woord van de levende God. Zo horen en begrijpen wij de stem van de Levende in falende menselijke woorden.
‘Maar Ik zeg u : Meer dan de tempel is hier…’ Meer dan de vorm is hier (de tekst), ja de Geest van de Levende God is hier bij het lezen van het Woord!
En daarom : ‘Hebt gij niet gelezen… Indien gij geweten hadt, wat het zeggen wil…’! Jezus spreekt niet alleen tegen de Farizeeën… maar ook tegen een ieder van ons waneer we niet bidden bij het lezen… wanneer we de Geest er niet bij betrekken.
We kunnen de bijbel, het Woord van God, alleen maar ‘weten’ wanneer we toelaten dat de Geest in ons getuigt de woorden van de Levende in, met en door de woorden van dit boek!
Voorbede.
Hemelse Vader,
Behoed ons voor de Schriftgeleerden,
die uit de ‘bijbelse’ tijden… en vooral die uit de ‘moderne’ tijden…
Behoed ons voor hoogmoed en trots,
wanneer we menen meer te ‘weten’ over de bijbel dan een ander…
Behoed ons er voor dat we Uw Woord degraderen tot cultureel manifest,
historisch naslagwerkje of gedateerde onzin…
Maar behoed ons er ook voor dat we Uw Woord interpreteren zoals het ons goed uitkomt.
Dat we onze eigen meningen verheffen tot ‘Woord van God’…
Wij bidden U Vader, met grote aandrang :
Laat uw kerk terugkeren naar Uw Woord!
Schenk ons Uw Heilige Geest wanneer wij lezen…
Zonder Uw Geest kunnen wij niets be-grijpen van de be-teken-is
van Uw openbaring, Uw evangelie, Uw goede boodschap…
zo gans anders dan wat wij uit onszelf ooit zouden kunnen indenken.
Uw Woord begrijpen is geen eigen kennis (geen ratio)…
Uw Woord begrijpen is geen sentiment of emotie…
Uw Woord begrijpen is openbaring van de getuigenis van de Geest over zichzelf.
Schenk ons daarom Uw Geest Vader.
Zonder Uw hulp kunnen we niet leven… laat staan lezen…
Wij willen U bidden Vader,
voor alle kerken, kerkrichtingen, denominaties, geloofsgemeenschappen…
dat ze mogen terugkeren naar de Schrift door U gegeven…
Terugkeren in nederigheid en bescheidenheid… niet oordelend…
Zodat alle christenen opnieuw mogen komen tot diezelfde getuigenis van de Geest.
Zodat ook wij, op onze beurt, tot getuigenis mogen komen
van de Levende.
Amen.
Bijbelse Preken 