Bijbelse Preken

Gemeente,

‘… want Herodes had ontzag voor Johannes, daar hij wist, dat hij een rechtvaardig en heilig man was; en hij beschermde hem en als hij hem gehoord had, was hij in grote verlegenheid, maar hij hoorde hem gaarne.’

Johannes zocht geen eer, geen erkenning bij de mensen… Van hem hebben we de uitspraak over Jezus :

‘Hij moet wassen/vermeerderen, ik moet minder worden’… En toch zien we eer en erkenning bij koning Herodes zelf… ‘Herodes had ontzag voor Johannes’, staat er geschreven. Herodes was de grote koning, Johannes slechts de profeet uit de woestijn in kamelehaar gekleed… maar Herodes had ontzag voor Johannes! Ja, Johannes was koninklijker dan de koninklijke Herodes… In de bijbel wordt er niet gekeken naar rang of stand. Voor God is het vaak zelfs omgekeerd : hoe hoger op de maatschappelijke ladder, hoe minder belangrijk. Hoe ‘minder’ Johannes werd, hoe hoger God hem plaatste…

Dit had het grafschrift van Johannes kunnen zijn : ‘Herodes had ontzag voor hem’!… We kunnen er eigenlijk niets anders opschrijven… Johannes heeft geen wonderen gedaan, geen grootse mirakels staan op zijn naam geschreven. Het enige wat hij deed was dopen en woorden spreken over zijn Meester, Jezus, die na hem kwam. Een echte dominee met andere woorden, een ‘voorganger’…

Konden onze voorgangers zich maar spiegelen aan deze eerste voorganger…

Vandaag wil ik echter vooral met u spreken over Herodes. Vaak wordt hij voorgesteld als de grootste griezel van het NT. Maar ten eerste mogen we deze Herodes niet verwarren met zijn voorvader, ook een Herodes, die de kindermoord op z’n geweten had. Deze Herodes was een heel andere… en dat zien we al in bepaalde karakterkenmerken in vers 20. Hoopvolle karaktereigenschappen zelfs…

Ten eerste zien we bij Herodes dat hij ontzag had voor rechtvaardigheid en heiligheid : ‘… want Herodes had ontzag voor Johannes, daar hij wist, dat hij een rechtvaardig en heilig man was’, staat er geschreven. Je zou kunnen zeggen dat deze Herodes tenminste respect had voor deugden, zelfs al had hij ze uiteindelijk niet zelf, hij kon ze wel herkennen bij een ander. En dat is namelijk de eerste stap in de goede richting… kun je deugden herkennen in een ander, dan ga je ook verlangen om zelf zo te zijn. Vele mensen zijn al zo diep gezonken in zonde dat ze het goede verachten, en rechtvaardigheid belachelijk maken wanneer ze maar kunnen. Wanneer het geweten van de mens zo verward raakt over wat goed en heilig is, dan vrees ik dat die mens in volledige duisternis is aanbeland. Hoe dieper je wegzakt, hoe moeilijker het wordt voor de mens om nog de weg terug te vinden… Maar blijkbaar is Herodes nog niet zo : hij had ontzag voor gerechtigheid, eerlijkheid, waarheid, zuiverheid van leven…

En zelfs al had hij die deugden niet zelf, hij had er ontzag voor, en voor de mensen die in staat waren om deze dingen ook in de praktijk te brengen, zoals Johannes.

Ik vrees dat vele mensen, ook in de kerk, hierin heel erg lijken op Herodes. Ontzag genoeg voor de waarheid, maar niet in staat om het zelf in het eigen leven in de praktijk te brengen.

Ten tweede zien we bij Herodes bewondering voor de mens Johannes die in staat is om die deugden in de praktijk te brengen. En dat is eigenlijk al een stap verder dan alleen maar ontzag hebben voor abstracte begrippen. Want we zien in onze tekst hoe Herodes Johannes beschermde, zodat Herodias hem niet kon doden. Herodes beschermde de profeet die hem beschuldigde… Ja, we mogen zelfs zeggen dat Herodes de aanwezigheid van Johannes apprecieerde… van de man die hem beschuldigde… omdat hij diep van binnen wist dat Johannes gelijk had, en dat hij Herodes, goed fout zat.

Ook dat is toch een zeer goed punt van Herodes… hoeveel van ons zijn er in staat om te leven met kritiek? We vermijden toch als we maar kunnen de mensen die ons (terecht misschien) becritiseren?

Ten derde zien we bij Herodes dat hij luisterde naar Johannes! Johannes nam geen blad voor de mond, was geen diplomatische spreker waaraan koningen gewoon waren… mooipraters die rond de pot kunnen draaien. Herodes kon het opbrengen om te luisteren naar de harde woorden van Johannes… kunnen wij dat als de preek een te gevoelige snaar raakt? Als een preek ons wijst naar onze eigen tekortkomingen? Of vinden we dat de voorganger zich maar met zijn eigen zaken moet bemoeien?…

Herodes kon het bombardement op zijn geweten verdragen… ik denk dat je dan al heel dicht bij bekering staat. Herodes begreep de waarheid, het evangelie, en besefte zijn eigen schuld, denk ik zo als ik de tekst in Marcus lees…

En ten vierde zien we bij Herodes de vruchten van dit luisteren. Nu staat er in onze bijbelvertaling (NBG) : ‘en als hij hem gehoord had, was hij in grote verlegenheid…’ De nieuwe bijbelvertaling heeft ‘in grote onzekerheid verkeren’… En dat klinkt misschien logisch in het verhaal, alsof Herodes begint te twijfelen. Maar het is niet wat ik in het Grieks terugvind… daar staat namelijk ‘polla epoiei’, wat wil zeggen letterlijk : ‘veel dingen doen’. En dat vinden we misschien raar : Herodes hoorde Johannes spreken en deed daarom veel (goede) dingen. Dat zou je eigenlijk niet verwachten, en misschien daarom dat de vertalers te subjectief vertalen met die ‘onzekerheid’ van Herodes.

Maar nee dus, Herodes was helemaal niet onzeker wanneer hij Johannes hoorde : hij wist maar al te goed dat Johannes gelijk had, en daarom had hij trouwens ontzag voor hem… en probeerde hij, naar beste vermogen, ook zo te handelen!…

Hoeveel beter dan de meeste van ons is Herodes! Hij luisterde niet alleen, maar hij trachtte ook te handelen. Zoveel mensen in de kerk luisteren, luisteren, luisteren… naar de preek, maar doen uiteindelijk niets. Veel christen kennen de weg, ja zijn expert in de weg… maar ‘volgen’ de weg niet.

Herodes wist veel beter dan dat : het is niet alleen luisteren, maar ook handelen! Hoe opvallend, hoe wonderlijk is de Griekse tekst (in de St-James staat trouwens ook ‘he did many things’) : Herodes luisterde naar Johannes ‘en deed vele grote dingen’! Dankzij Johannes was Herodes een beter mens geworden, een meer rechtvaardige koning!

En zo zijn er ook veel mensen in de kerk die dankzij het luisteren naar het evangelie veel slechte gewoontes achter zich laten, en veel goede dingen doen… en toch… en toch… blijven ze diep vanbinnen een Herodes. Herodes hield namelijk van zijn zonde… hij wilde wel heilig zijn en rechtvaardig zijn… maar daar was Herodias in zijn hart… Dankzij Johannes was hij ‘bijna’ christen… maar Herodias liet zijn lust triomferen. En toch, denk ik, wilde hij er eigenlijk vanaf geraken, van zijn slavernij aan zijn afgod.

Hoe menselijk is Herodes, hoe dicht staat hij niet bij ons… hij wilde en zijn pleziertje en het goede…

En zo is het ook met de meeste van ons… we willen wel vluchten uit ons eigen gecreeerde Sodom… maar toch kunnen we het niet opgeven… We moeten vluchten uit ons eigen Sodom, broeders en zusters, alles achterlaten, niet achterom kijken…

Want dit is het waar het fout liep met Herodes. We hebben nu heel wat goede kenmerken gezien in deze mens… kenmerken waarvan we zouden hopen dat we ze zelf ook zouden hebben. Toch schiet Herodes te kort. En waarom is dat dan wel?

Ten eerste zien we hoe Herodes ontzag heeft voor Johannes… maar niet voor de Meester van Johannes. Eigenlijk zouden we kunnen zeggen dat Herodes een volgeling was van Johannes… maar niet van Jezus. Zo zijn er ook velen die graag luisteren naar één welbepaalde voorganger… en eigenlijk naar de kerk komen voor die ene voorganger… maar niet echt luisteren naar de boodschap, de inhoud. Een voorganger (goed of slecht) is maar een wegwijzer naar de Meester zelf. Wees geen volgeling van een voorganger. Ga verder! Uiteindelijk moet je tot Jezus komen! Bij Hem is de genade en de vergeving… Bij Hem is nieuw leven en verandering van je hart… niet bij de meest getalenteerde spreker… Kijk niet omhoog naar de voorganger… Ga verder! Of je bent net zoals Herodes…

Ten tweede zien we de sluwheid van Herodes… Jezus noemde hem niet voor niets ‘die vos’. Eigenlijk wil Herodes wel naar de hemel, maar hij houdt toch zo van de weg naar de hel… Van twee walletjes eten… Mossel noch vis… Naar de kerk op zondagmorgen, maar toch ook een geheime lust tijdens de week… Bewondering van het goede, maar het zelf nooit kunnen opbrengen… Mensen zonder wortel… Datgene in de boodschap wat hen goed uitkomt daar zijn ze grote voorstanders van… maar wordt het te persoonlijk, te dicht op hun eigen vel dat ze zichzelf zouden kunnen verbranden, dat ze hun eigen gewoontes zouden moeten veranderen, ho maar… Broeders en zusters, we kunnen niet één helft van de bijbel uitkiezen, en de andere helft negeren!

En zo staat er ten derde dat Herodes ‘veel goede dingen’ deed… veel, maar niet alles. En dat kan dus niet voor een christen. Een christen moet ‘alles’, alle goede dingen betrachten. Hij kan geen keuze maken : een paar goede dingen doen, en ondertussen toch wat rotzooien met de vrouw van je broer…

Het is, voor Jezus, alles of niets. En in het geval van Herodes werd het dus niets.

En ten vierde, hoe stond Herodes onder de invloed van één mens, Herodias, als een afgod voor hem. Ik denk dat we vaak de invloed van onze vrienden/vriendinnen onderschatten… We denken dat we als christen wel recht blijven staan temidden van wereldse vrienden… Helaas de zwakheid van de mens!

En ten vijfde : er staat geschreven ‘Herodes had ontzag voor Johannes’… het was veel beter had er gestaan ‘Herodes had Johannes lief…’ (niet in de huidige zin die onze decadente maatschappij daaraan toeschrijft, maar in de bijbelse zin zoals David Jonathan liefhad). Eigenlijk is ‘ontzag hebben voor’ gebasseerd op angst, bang zijn van… Voor veel mensen is dat godsdienst. Bang zijn van God, want straks kom ik voor de hemelse Rechter… Of bang zijn voor de mensen, de buren… wat gaan ze wel zeggen als… Dat alles leidt naar een armzalige godsdienst. Voor de bijbelse God is alles echter liefde : je doet wat je doet uit liefde voor de ander… Heb je dat niet, dan ben je als Herodes.

En hoe eindigt het dan? Herodes had ontzag voor Johannes… en hij liet hem onthoofden. ‘Ontzag hebben voor’, stelt blijkbaar toch maar weinig voor. Had hij Johannes nu liefgehad, in plaats van Herodias… Deze Herodes Antipas zinkt echter nog lager wanneer we hem terugzien bij de veroordeling van Jezus… bij de rechtzaak van Paulus… steeds een ‘bijna’ christen.

Eigenlijk zijn vaak de ‘grensgevallen’ de ergste vijanden… zij die bijna overtuigd zijn. Hoe dichter iemand bij je staat hoe erger de haat vaak is. Protestanten hebben meer ruzie met katholieken dan met hindoes over ‘t algemeen… hoe vreemd toch.

Uiteindelijk eindigt het slecht met deze ‘vos’ Herodes weten we uit de geschiedenis… Naar Rome geroepen door de Romeinse keizer, in ongenade gevallen… Dat was zijn einde…

Hoe vaak zien we Herodes niet als de ultieme griezel van het NT… en toch… ‘hij had ontzag voor Johannes, en als hij hem gehoord had, deed hij vele (goede) dingen…’ Hoe dicht staan we niet bij deze Herodes? Hoe dicht staat U niet bij deze Herodes?… Diep van binnen zou je wel willen, maar… ieder van ons heeft een afgod. Een afgod die een te centrale plaats inneemt. Ieder van ons heeft ook een Herodias…

Kies dan heden wie gij dienen zult!

Amen.