Gemeente,
‘Hij zitte eenzaam en zwijge stil, als Hij het hem heeft opgelegd. Hij drukke zijn mond in het stof, misschien is er hoop…’
Zo omschrijft de profeet het gedrag van een mens die met een diep lijden in zijn hart geconfronteerd wordt. Waneer de ziel eigenlijk niet meer weet welke kant uit te gaan, zijn weg kwijt is… dan zoekt die mens een eenzame, geheime plek… is er in stilte alleen maar het zuchten en het vloeien van tranen… en, als het goed is, een zich nederig buigen voor de goddellijke majesteit. Dit zou het gedrag moeten zijn van elke gelovige in het uur van zijn of haar miserie… en het gedrag van zij die nog zoeken naar die genade… Als er niets anders meer te doen valt, als je geen uitweg meer ziet… doe dan wat er staat in deze twee verzen… Het is mijn bedoeling vanmorgen dit gedrag wat verder te omschrijven, zodat zij die in diep lijden gewikkeld zijn… (en dat zijn wij eigenlijk allemaal dus vroeg of laat, al beseffen we het niet altijd!), terug moed mogen vinden om verder te gaan.
‘Hij zitte eenzaam en zwijge stil…’ : dat is ook precies het volledig tegenovergestelde van wat we geacht worden te doen in deze wereld waarin we leven. Deze wereld, deze maatschappij is veel meer : ‘Hij zitte in een groepje en kletst maar wat raak…’ Eenzaam zitten, stil zwijgen… dat zijn geen dingen die in onze massa cultuur aangeleerd worden.
Ten eerste dus mogen we opmerken, broeders en zusters, dat in tijden van grote problemen, van groot lijden, eenzaamheid aangeraden wordt : heilige eenzaamheid… (heilig = apart gezet) : ‘Hij zitte eenzaam (en zwijge stil)…’ En in die eenzaamheid stil te zijn en in gedachten verzonken…
Het is mijn overtuiging dat we in deze huidige tijd te veel leven in gezelschap van anderen. En we zijn druk bezig van ‘s morgens tot ‘s avonds (carriere, weet u wel)… zo druk bezig dat er voor velen zelfs geen tijd meer is voor de eigen kinderen (creches en grootouders komen dan tot de redding). Wanneer is er nog gelegenheid voor stille overdenking?… werk, collega’s, TV, PC, uitgaan, feestje hier, vergaderingsje daar… Godsdienst kan niet anders dan oppervlakkig worden in zo’n maatschappij… Oppervlakkig en flinterdun, zonder eenzame, ernstige gedachten… Mensen tegenwoordig, kunnen blijkbaar enkel nog overleven in kuddegedrag… Zie de filles op de autobanen, allemaal in dezelfde richting, naar één of ander evenement waar iedereen ‘moet’ geweest zijn… Het is beter voor ons, broeders en zusters, om na te denken (mediteren heette dat vroeger)… om dichter tot God te naderen door middel van eigen persoonlijkheid. Dat we ons niet laten leiden door wat anderen doen… maar dat we de Here mogen ervaren als persoonlijke gids in ons leven.
Daarom kan ik alleen maar eenzaamheid aanraden voor zij die redding zoeken. Zodat je vooreerst tot inzicht mag komen hoe het werkelijk gesteld is met jezelf in relatie tot deze God… dat ga je namelijk niet horen op TV, of in een of andere teamvergadering op het werk… Slechts weinig mensen beseffen echt wie ze zelf zijn, hoe ze zelf zijn t.o.v. God… De meeste mensen kijken slechts in de spiegel die de massa hen voorhoudt… waarin je slechts een onbelangrijke reflectie krijgt van je innerlijke zelf. Een reflectie gebaseerd op totaal onbelangrijke dingen zoals ‘prestatie’, ‘voorkomen’, ‘uiterlijk’…
Zoek toch die andere spiegel in eenzaamheid : bestudeer je innerlijke zelf, reflecteer jezelf in het licht van Gods Woord. Maar ach, dat is niet erg vleiend natuurlijk. Om gered te zijn, moeten we eerst beseffen hoe verloren we wel zijn. Hoe kun je je laten genezen als je niet eens beseft hoe ziek je wel bent? Hoe kun je berouw hebben, als je je overtredingen niet beseft?… Elke dag, broeders en zusters, kom tot rust in eenzaamheid en denk na over je geestelijke toestand. Kom tot rust in eenzaamheid en lees de bijbel… Hoe verwonderlijk hoe weinig christenen soms weten van de Schrift… De stoflaag op onze bijbel is maar al te vaak een getuige tegen ons. Hoeveel zijn er niet die er zelfs nog nooit in geslaagd zijn om hun NT uit te lezen… te weinig tijd, horen we dan!…
Te weinig tijd voor eenzaamheid, met het boek der boeken in een hoekje…
Te weinig tijd in onze maatschappij om in eenzaamheid te praten met God ook. Maar, zegt u misschien, ik… ik ben zo… ongelovig. Ik twijfel… Ik doe zoveel foute dingen (gewild of ongewild)… Perfect!
Ga in eenzaamheid, en spreek al die gevoelens uit voor God : ‘Doorgrond mij, o God, en ken mijn hart, toets mij en ken mijn gedachten; zie, of bij mij een heilloze weg is, en leid mij op de eeuwige weg…’
(Psalm 139:23v). Dat is, in essentie, het gebed van elke ongelovige gelovige (= de gelovige wiens geloof tekort schiet).
Dit zijn dus de drie redenen om eenzaamheid op te zoeken : het juiste inzicht in zelf verkrijgen, daarna het bestuderen van de Schrift, en als laatste praten met God in gebed! Eigenlijk kan u dat overal doen natuurlijk… in de drukste winkelstraat kan u ook praten met God bijvoorbeeld. Maar in eenzaamheid is er minder afleiding… Hoe vaak komt het niet voor dat we geraakt zijn door iets in de preek (wel, hopelijk komt dat vaak voor!), maar dat we, in plaats van in eenzaamheid hierover te mediteren, naar de koffietafel gaan en over onze laatste vakantiebestemming praten… Hoe vaak brengt afleiding ons weg van het essentiele in ons leven… daarom : eenzaamheid! Het ijle geblaat van de mensenmassa is vaak de luchtstroom die het beginnende vuur van het geloof in ons hart uitblaast… Daarom : ‘hij zitte eenzaam en zwijge stil…’
En zo komen we bij het tweede aspect, na eenzaamheid worden we opgeroepen ‘stil’ te zijn. Zoekende zielen worden geacht stil te zijn… Een mens praat toch zo graag… was het nu ook maar iets zinnigs wat hij te zeggen had… Een mens hoort zichzelf zo graag (predikanten zijn daar vaak een mooi voorbeeld van)… We flappen er van alles uit, tot meerdere eer en glorie van onszelf uiteraard, en tot afbraak en vernedering van de naaste… Wees stil! Geen ijdel geblaat voor God.
Hoe vaak zijn we daar ook niet met onze excuses?… We trachten al onze fouten mooi te praten voor God; de schuld op een ander te schuiven, of op de omstandigheden… We verzinnen van alles om maar niet de eigen schuld te moeten toegeven… Daarom : weest stil voor God!
Wees ook stil, in plaats van te klagen tegen God. Dat is het waar mensen in uitblinken : klagen over het vermeende onrecht hun aangedaan door de naaste, de maatschappij, of ja, door God zelf (wat ze toch allemaal hebben moeten verdragen in hun leven!)… Daarom : weest stil! Het lijkt toch nergens op als het schepsel zijn Maker bekritiseert : daar waar we alles aan Hem te danken hebben (zelfs al begrijpen we niet alles wat Hij doet of waarom Hij het doet)…
Wees ook stil in plaats van voortdurend te praten over je prestaties. De goeie dingen die jij gedaan hebt in je leven en de ander natuurlijk niet… De ander omlaag duwen is jezelf omhoog trekken. Jezelf zo slecht nog niet vinden, want eigenlijk kom je toch braaf naar de kerk en geef je wat in dat collecte-zakje… Wees toch stil voor God met al die prestaties! Want zelfs al heb je iets goeds gedaan : je deed het, als puntje bij paaltje komt, omwille van egoistische redenen, of je hebt het verknald door onoplettendheid, zwakte…, of je was trots na de prestatie… waardoor al het goede erin verloren gaat…
Mensen braken woorden : ijdele praat, excuses, klagen, snoeven over prestaties… Er kwam eens een jonge man naar de Griek Demosthenes om de kunst van het spreken te leren, en hij kwebbelde er maar lustig op los. ‘Ik zal je dubbel moeten laten betalen’, zei Demosthenes. ‘Waarom??’, vroeg de jongeman.
‘Wel’, zei Demosthenes, ‘eerst zal ik je moeten leren te zwijgen, en daarna pas kan ik je leren spreken’…
Zo leert God aan de mens die boete doet om zijn mond te houden : een bevroren tong gaat soms samen met een ontdooit hart. Broeders en zusters, in het besef van je fouten ten opzichte van de anderen : wees eenzaam en zit stil… hou je tong in bedwang, want dit is de weg naar vrede voor de ziel!
Nu is eenzaamheid en stilte alleen niet genoeg… want zo zouden we snel wegzakken in depressie denk ik zo. Daarom staat er : ‘Hij zitte eenzaam en zwijge stil, als Hij het hem heeft opgelegd (dus niet altijd, maar wel op belangrijke momenten!). Hij drukke zijn mond in het stof, misschien is er hoop…’. In eenzaamheid en stilte moet er dus ook oprechte vernedering zijn : ‘hij drukke zijn mond in het stof, misschien is er hoop’… Merk op hoe de hoop in verband wordt gebracht met de vernedering! Dat lijkt ons tegengesteld… en onszelf willen vernederen is wel het allerlaatste waar mensen aan denken. Nochthans, broeders en zusters, willen we vrede met God, dan moeten we laag gaan in ons hart, in stof wegzinken van schaamte… De hemelpoort is wel zo breed dat zelfs de grootste zondaar kan binnengaan, maar is ook zo laag gemaakt dat verheven trots er nooit in raakt… Of m.a.w. Je moet buigen wil je binnenraken in de hemel : ‘Hij drukke zijn mond in het stof…’ Ach, hoeveel uitvluchten bedenkt de mens om dit maar niet te moeten doen…
En wat houdt dat nu concreet in, die vernedering : ‘hij drukke zijn mond in het stof…’?
We hebben het eigenlijk al enkele keren aangehaald : namelijk ten eerste : het nederig bekennen, erkennen van de vele fouten in ons leven tegenover God. Absoluut noodzakelijk!… Ga in je binnenkamer, in eenzaamheid (!), in stilte (anderen hoeven het niet te horen)… en vertel God het ganse verhaal : waar je de mist inging, wat je die ander hebt aangedaan, waar het fout liep, waar je tekort schoot… Niet verbloemen, geen excuses… ‘God wees mij zondaar genadig!’. ‘Hij drukke zijn mond in het stof… misschien is er hoop!’
Ten tweede betekent die zin : dat we onszelf niet boven de ander moeten plaatsen! Zitten we met onze mond in het stof, dan kun je toch niet lager meer gaan. Dan kan er niemand nog lager zijn! Want duwen we anderen nog lager dan onszelf (‘Vader in de hemel, ik dank u dat ik niet ben zoals die ander daar, die tollenaar, superslecht…’), dan zijn we eigenlijk weeral bezig met onszelf omhoog te duwen natuurlijk.
Willen we de genade van God ontvangen dan is die mentaliteit het eerste waar we vanaf moeten geraken : daarom : Wees stil over de ander! Daal zelf af to het laagste, in het stof, op de grond…
En als je dan fouten ziet bij de ander, dan ga je niet oordelen (want niemand is slechter dan ikzelf), maar ga je helpen! Want die naaste, die misschien openlijk meer in de fout gaat, heeft misschien allerlei verzachtende omstandigheden in zijn leven waar wij geen enkel zicht op hebben. En hadden wij in zijn schoenen gelopen, dan was het misschien nog slechter geëindigd.
De gelovige beseft van zichzelf dat hij de meest onwaardige persoon is die voor God mag verschijnen. Dat klinkt misschien overdreven, maar het is wel het juiste uitgangspunt voor elk mens die voor God wil verschijnen : in het stof! Niets te zeggen, niets om over te roemen, geen excuses… En daarom : als God ons zou oordelen, dan is dat zijn volste recht!
Heb je God nog niet gevonden in je leven, dan kan ik alleen maar zeggen : zink nog lager op je knieën, in het stof. Geloof niet langer in eigen kracht, niet langer in eigen rechtvaardigheid… En dan staat er in onze tekst : ‘misschien is er hoop’! Ik wil met nadruk wijzen op de balans in de tekst : eerst gaat het steil omlaag : eenzaamheid, leren stil zijn, en jezelf vernederen (lager kan niet), en daarom is er hoop (terug omhoog)!
De mens wil zelf altijd hoger en hoger klimmen (carriere, prestatie, de afgoden van deze maatschappij)… bij God is het net andersom : verlaag jezelf, wordt nederig… en dan is er hoop!
Broeders en zusters, leer plaats te maken in je leven voor eenzaamheid, voor stilte (overdenking, gebed…), leer jezelf te zien zoals je werkelijk bent voor God… en dan is er hoop, want zijn genade maakt je vrij!
Amen.
Bijbelse Preken 