Gemeente,
‘Jezus antwoordde : Eer Filipus u riep, zag ik u onder de vijgeboom. Nathanael antwoordde hem : Rabbi, gij zijt de zoon van God, gij zijt de koning van Israel!’
Als we onze tekst van vandaag aandachtig lezen, dan merken we toch op dat blijkbaar niet iedereen even zondig is. Let wel, iedereen heeft gezondigd! Iedereen valt onder de toorn van God, en iedereen heeft dus de rechtvaardiging door Jezus Christus nodig… toch is de grond waarop het zaad valt heel erg verschillend, om met de woorden van de gelijkenis te spreken. Soms is de grond steenachtig, soms overgroeit met onkruid, of te hard aangestampt… maar er is blijkbaar ook grond die als het ware klaar staat om het levendgevende zaad te mogen ontvangen. Blijkbaar wordt sommige grond reeds geploegd door de Geest voordat er zelfs maar sprake is van de zaaier. Ook dat is genade…
En zo zijn er dus ook mensen die reikhalzend uitkijken om de verlossing te mogen ontvangen. Ze zijn er als het ware klaar voor gemaakt, net als die goede aarde die wacht om dat zaad te mogen ontvangen, maar ze hebben de Boodschap misschien nog niet gehoord… ze hebben het nog niet duidelijk genoeg gehoord of uitgelegd gekregen om de stap te zetten…
Zo iemand is Nathanael… ‘Zie, waarlijk een Israeliet, in wie geen bedrog is!’… Dat is blijkbaar een centraal iets, het belangrijkste wat Jezus opmerkt over Nathanael…Heel wat mensen aanbidden de god Janus, de god met twee gezichten. Dat is : ze zeggen het ene, maar bedoelen het andere. In je gezicht plakken ze als honing, maar achter je rug… U kent ze wel (…misschien ook als u in de spiegel kijkt)… Nathanael is hier juist het tegenovergestelde van : geen bedrog, geen hypocriete toestanden, geen dubbele praatjes. Wanneer hij iets zei, dan bedoelde hij ook wat hij zei… hij zei wat hij dacht. Geen bedrog, geen filosofisch getwijfel ook… dat staat erg cultureel, weet u. Als je zowat alles belachelijk kunt maken, of overal vraagtekens bij kunt plakken. Je hebt gegarandeerd de lachers op je hand…
Niet zo bij Nathanael… hij was rechttoe, rechtaan. En dat maakte hem eerlijk, betrouwbaar… zonder bedrog… Misschien dat daarom Filipus onmiddellijk naar deze Nathanael gaat, omdat hij weet dat de aarde er als het ware goed ligt om het levendgevende zaad te ontvangen. Blijkbaar was Nathanael ook de messias verwachtende… want dat is de motivatie waarmee Filipus hem overtuigt om mee te gaan. Nathanaels hart was in staat van verwachting… hij verwachtte de messias belooft door Mozes en de profeten. Zo kunnen we dus Nathanael schetsen : een eerlijke, oprechte zoeker die leefde in verwachting… Is er betere grond voor het zaad van het evangelie dan zo iemand?
En is Nathanael dan misschien een perfect iemand, een heilige als het ware (dat zou je kunnen denken na mijn korte beschrijving)? Absoluut niet! Kijk maar naar de vooroordelen die hij spuit over Nazareth… ‘Kan uit Nazareth iets goeds komen?’… En toch komt Nathanael tot geloof… zo zie je maar dat een gelovige ook heel wat fouten kan hebben of maken.
Laten we ook Filipus niet vergeten als nieuwbakken evangelist. Hij preekt het evangelie aan zijn vriend Nathanael… maar hij doet dat wel op een heel gebrekkige wijze, vol met fouten! Want laten we eens kijken naar wat hij zegt : ‘we hebben hem gevonden… Jezus, de zoon van Jozef, uit Nazareth’. Op eerste zicht lijkt dat wel correct… Maar als puntje bij paaltje komt is Jezus helemaal niet de zoon van Jozef, maar wel, zoals de blinde Bartimeus dat heel goed zag, de ‘zoon van David’ (dat is een veel correctere aanduiding van wie Jezus is). Bovendien was Jezus geboren in Bethlehem, niet in Nazareth… Filipus zelf was eigenlijk nog maar net bekeerd, en al deed hij zijn best om de boodschap uit te dragen, het zat nog vol met tekorten… en toch, is dat reeds voldoende om mensen te bekeren. Want eigenlijk had Nathanael kunnen afhaken door zijn vooroordeel ten opzichte van Nazareth, wegens die verkeerdelijk gebrachte boodschap van Filipus over Jezus van Nazareth. Nathanael had verkeerde conclusies kunnen trekken uit de gebrekkig gebrachte boodschap… Maar vrees niet, broeders en zusters… dit is een troost voor alle dominees en predikers van alle tijden (met al hun gebrekkige preken) : God zegent de boodschap, zelfs al wordt hij krom gebracht vanop de kansel.
Eigenlijk is de inzet, de ingesteldheid van de spreker belangrijker dan de details van zijn boodschap. Want als God zegent, dan kunnen er wonderen gebeuren doorheen gebrekkige, menselijke woorden. Oordeel dus ook niet te snel over de vermeende fouten die u denkt te horen in de een of andere preek, of getuigenis. Uiteraard moeten we trachten zoveel mogelijk fouten te vermijden, want die maken het evangelie alleen maar nodeloos wazig… Nathanel’s vooroordeel was nooit boven water gekomen, had Filipus over Jezus gesproken op de meest correcte wijze… We moeten trachten het evangelie zo te brengen dat als mensen afgestoten worden, dat ze afgestoten worden door het horen van de waarheid, en niet door de manier waarop we het brengen. Dat is, denk ik, één van de centrale taken van prediking en voor mensen wel heel erg bijzonder moeilijk. Leer dus kijken, broeders en zusters, voorbij de predikant, langs de spreker heen en de manier waarop hij het brengt… naar de Waarheid die Jezus is.
Filipus corrigeert zichzelf na het vooroordeel van Nathanael, door te zeggen : ‘Kom en zie’, dat is… kom en zie de Waarheid zelf… Filipus stelt zich op als wegwijzer naar de Waarheid. Het is niet de spreker zelf die de waarheid is of brengt… Het is met andere woorden, door de juiste ingesteldheid van Filipus dat Nathanael zal bekeerd worden, en niet door zijn uiteindelijk gebrekkige boodschap (zodat een mens niet zou kunnen roemen).
En wat doet Nathanael? Hij bleef niet passief afwachten, zoals de meeste mensen doen… Hij ging onmiddellijk op onderzoek uit, zelfs al was hij sceptisch door zijn vooroordeel. Blijkbaar werd Nathanael ook niet bekeerd door wat hij zag van Jezus, lichamelijk… ‘Vanwaar kent gij mij?’, klinkt nogal kritisch…
Uiterlijk vertoon was blijkbaar toch niet opvallend bij deze Jezus, een mens zoals een ander zou je zo denken… Maar het is door de woorden die hij spreekt dat Nathanael tot het juiste inzicht komt!
Veel mensen geloven niet, omdat ze eigenlijk wonderlijke dingen verwachten aan de buitenkant, in hun ervaringen… visioenen of genezingen, wonderen… dat soort dingen… wel ze gaan lang kunnen wachten vrees ik. De aanwezigheid van Christus op aarde is een geestelijke aanwezigheid, en dus niet met deze aardse ogen te zien, maar alleen met de ogen van de ziel te aanschouwen, innerlijk.
Dat is ook de wijze waarop Jezus naar deze Nathanael kijkt… naar de binnenkant : ‘zie, waarlijk een Israeliet in wie geen bedrog is!’. En het zijn de volgende woorden die Nathanael tot inzicht brengen : ‘Eer Filipus u riep zag ik u onder de vijgeboom…’ Blijkbaar maakt dat zo’n indruk op Nathanael dat hij onmiddellijk zijn vooroordeel vergeet en tot het inzicht komt dat deze de beloofde messias is.
Wat hier de betekenis van is, is voor ons buitenstaanders aan dit geheimpje tussen die twee, moeilijk te achterhalen… Wat deed hij daar onder de vijgeboom? Wat maakte zo’n indruk op hem dat hij zich bekeerde omdat Jezus dat wist?…We zouden kunnen opmerken dat Zacheus ook in een vijgeboom klom om Jezus te ‘zien’. De vijgeboom wordt vaak gebruikt als beeld voor de Tenach, het OT. Bij het verhaal van Zacheus toont het ons dan dat je alleen maar een juist beeld kunt hebben van Jezus via het OT. Hier zat Nathanael onder de vijgeboom : je zou kunnen zeggen dat hij in de juiste leer stond, en ook begreep dat het OT een rechtvaardige messias aankondigde, zodat Nathanael in de juiste ver-wachting leefde van zo’n messias… Dat is misschien één kant van de zaak.
Maar ook was er de gewoonte in het midden-oosten om een speciale plek van gebed te hebben. Een plaats waar je je kon afzonderen om niet gestoord te worden. Een plaats om je meest persoonlijke ontboezemingen toe te vertrouwen aan God. Een plaats waar je je fouten kan bekennen… Een plaats waar je heel persoonlijk om hulp kunt smeken… en die vijgeboom was die plek voor Nathanael…
En deze Jezus, deze man uit dat verfoeilijke Nazareth, zegt : ‘Ik zag je onder die vijgeboom Nathanael’.
Waarmee hij dus ook wilde zeggen : Ik heb gehoord wat je daar allemaal hebt gebeden, hoe je daar om hulp smeekte, hoe je je fouten durfde bekennen… Ik zag je wel onder je vijgeboom Nathanael, en ik luisterde naar al je ontboezemingen op je geheim privé plekje…
Voor Nathanael moet dat simpele zinnetje ‘Ik zag je onder de vijgeboom’, die voor elke buitenstaander nogal onnozel moet hebben geklonken, heel diepe emoties hebben losgemaakt. Het was voor hem alsof Jezus zei : ‘Ik heb je gezien onder die vijgeboom, je privé-plekje van gebed, ik weet welke last je draagt in je leven, met welke problemen je worstelt, welke verwachtingen je koestert… en hoe God je vrede geeft onder je vijgeboom…’ Iemand die zoiets intiems weet, moet wel de messias zijn.
Deze vijgeboom mag dan ook een teken van hoop zijn voor ons, broeders en zusters… God ziet ons, verborgen in ons kamertje, bij elk privé-gebed, elke privé-ontboezeming, smeekbede, voorbede…
Elk oprecht gebed bereikt zijn oor, elke traan valt op zijn hart… elk probleem waarmee je worstelt is hem bekend… ‘Hij ziet je onder jouw vijgeboom, broeders en zusters… nog voordat je tot hem komt!’
En zie het onmiddellijke volledige geloof, vertrouwen van Nathanael!
Hij besefte dat deze Jezus van Nazareth de persoonlijke God is waarmee hij praatte en worstelde onder zijn vijgeboom. En ik zeg ‘persoonlijke God’, want dat is het wat hier duidelijk wordt met dit verhaal van de vijgeboom. Deze God heeft een intieme relatie met de persoon die hem zoekt, die met hem praat, die met hem worstelt… In hoofdstuk 4 van het Johannes-evangelie bijvoorbeeld zien we dat persoonlijk, intieme element weer opduiken, waar Jezus vertelt aan de Samaritaanse vrouw hoeveel mannen ze wel versleten had… God kent je geheimen, je problemen, je verleden, je vragen… Dat is een heel ander soort god dan de stenen zwijgende afgodsbeelden van die tijd (en van onze tijd nog steeds helaas)… afgoden die alleen maar aanbeden worden voor rijkdom, geluk, seks…
En wat is de conclusie van dit verhaal? ‘Gij zult grotere dingen zien dan deze…’ is wat Jezus zegt, als antwoord op de geloofsbelijdenis van Nathanael. Voor sommigen is kennis een basisvoorwaarde voor geloof… je moet je bijbel vanbuiten kennen voordat je kunt geloven, denken ze. Je moet een overzicht hebben van alle juiste dogma’s in je kerkdenominatie… je wordt geacht de drie-éénheid te kunnen uitleggen… zo van die dingen… Voor dat alles is er echter die ene grote waarheid : ‘Vertrouw en leef’.
Vertrouw dat deze Jezus, zelfs al is hij van Nazareth (wat goeds kan er nu uit het midden-oosten komen?), een mens, schijnbaar mislukt, doodgemarteld weet je wel… dat deze Jezus de zoon van God is, Koning van Israel, de Messias met andere woorden…
Zij die op deze basis vertrouwen, zegt Jezus, ‘zullen grotere dingen zien dan deze’ (vers 51). ‘Gij zult de hemel open zien en de engelen Gods opstijgen en nederdalen op de Zoon des mensen’.(vers 52).
Zij die vertrouwen zullen Jezus zien als de verbinding tussen hemel en aarde, als de middelaar die verzoening bracht tussen God en mens.
Amen.
Bijbelse Preken 