Bijbelse Preken

Gemeente,

‘In het begin was het Woord en het Woord was bij God en het Woord was God…’

Ongelooflijk eenvoudig taalgebruik… ja, Joh 1:1 is het vers met de meest simpele woordenschat van het ganse NT. Een zinnetje dat kinderen zouden kunnen lezen in het eerste leerjaar… En toch bevat deze zin de diepste waarheid in het universum. Waarheid waar ons menselijk verstand eigenlijk niet bij kan! Het is altijd heel erg makkelijk om ingewikkeld te doen. Maar o zo moeilijk om een diepe waarheid eenvoudig te maken. En dat is wat Johannes ons hier brengt. En dat is waar we vanmorgen willen bij stilstaan.

Het NT brengt ons 4 evangelieën : naar Mattheus, Marcus, Lukas, Johannes. Misschien vraagt U zich wel eens af : waar is dat eigenlijk goed voor? Waarom niet één uitgebreider (compleet?) evangelie?…
Elk evangelie belicht Jezus, de centrale figuur, op een unieke, eigen wijze. Mattheus toont ons bijvoorbeeld Jezus als de beloofde Messias, de ‘koning’ van de wereld. Daarop ligt zijn nadruk. Marcus echter, toont ons Jezus als de ‘dienaar’. Daar waar Lucas ons Jezus toont als de ‘perfecte mens’ : ‘zie de mens’ (het mens-zijn van Jezus staat bij Lucas centraal)! Elke schrijver heeft zo zijn eigen invalshoek om te kijken naar Jezus. En dus ook zo Johannes! Johannes toont ons Jezus als de eeuwige Zoon van God : zie Uw God! Lucas toont ons het mens-zijn van Jezus en Johannes toont ons het God-zijn van Jezus. Die twee sluiten elkaar niet uit (net zoals Mattheus en Marcus elkaar ook niet uitsluiten : Jezus is en koning en dienaar! De dienende Koning)! Zo is Jezus en mens en God (dat is sowieso iets dat tegenwoordig in onze ‘moderne’ tijden heel snel ontkend wordt). Dat God-zijn van Jezus ligt niet meer zo in de markt… Jezus is vaak (ook in heel wat kerken) niet meer dan een goed mens, een voorbeeld, een leraar….

Wat zulke ‘moderne’ theologen dan aanvangen met het evangelie naar Johannes is mij toch een raadsel : ‘In het begin was het Woord en het Woord was bij God en het Woord was God…’ Dit is Jezus! Zo introduceert Johannes Jezus! De eeuwige Zoon van God daalde neer tussen de mensen om mens te worden! Daarom dat Johannes ons ook geen geslachtsregister geeft van Jezus (zoals in Mattheus bijvoorbeeld) : want deze Jezus is eeuwig! Deze Jezus heeft geen begin! Hij is niet ontstaan in één of andere vorm van schepping…

Nu, onze tekstlezing (Joh 1:1 – 18), is eigenlijk een samenvatting van het ganse evangelie. Daarom wil ik mij vanmorgen toch beperken tot de verzen 1 – 5 : waar Jezus ons getoond wordt in twee aspecten : de verzen 1 – 3 : als de eeuwige Christus, en de verzen 4 – 5 : de vleeswording (menswording) van Christus en wat het gevolg daarvan is voor ons, mensen.

Eerst en vooral dus : de eeuwige Christus (verzen 1 – 3). ‘In het begin was het Woord en het Woord was bij God en het Woord was God…’ Vaak wordt, als we dat zo lezen, de gelijkenis gelegd met het scheppingsverhaal in Gen. 1:1 : ‘In het begin schiep God de hemel en de aarde…’
En toch gaat het hier om een gans ander ‘begin’! Het scheppingsverhaal toont ons namelijk het begin van ‘tijd’ en ‘ruimte’ (het universum waarin we leven). Johannes echter spreekt van het begin daarvoor toen tijd en ruimte nog niet begonnen waren. Hier stuiten we meteen op de beperking van onze taal en de beperking van ons denken! Een mens kan namelijk niet denken zonder ‘tijd’ en ‘ruimte’ : en toch is dit begin van Johannes het begin vóór tijd. Was er dan een tijd dat God begon??…. Absoluut niet : toen er nog geen tijd was, ‘(is/was/zal zijn) God’! Want God kent geen tijd, is niet onderworpen aan tijd. Hij is de Enige… de Eeuwige… de Tijdloze… er zijn eigenlijk geen woorden voor in de menselijke taal om dit geheim te duiden.
In dat begin (voor het begin van de schepping) was Christus reeds : dat is wat Johannes ons hier wil duidelijk maken. Die drie woordjes van Joh 1:1 : ‘In het begin…’ brengen ons naar een dimensie die volledig buiten het menselijke denkvermogen ligt. En daar was (is/zal zijn) Christus reeds!
Het Woord (= Christus) bestond reeds voor het begin (van de schepping) : heeft eigenlijk geen begin, is dus ook geen deel van de schepping (zoals door sommige kerkrichtingen beweerd wordt).
Zie de wonderlijke tekst in Spreuken 8:22v : ‘De HEERE bezat Mij aan het begin van Zijn weg, al voor Zijn werken, van oudsher. Van eeuwigheid af ben ik gezalfd (Christus! Messias!) geweest, vanaf het begin, vanaf de tijden voordat de aarde er was!…’
Eenvoudige taal, broeders en zusters, maar het diepste inzicht… Ontkent door zovele mensen in de kerk en daarbuiten…

Waarom noemt Johannes de Christus het ‘Woord’ in onze tekst? Waarom niet gewoon : ”In het begin was de Christus en de Christus was bij God en de Christus was God…’ (dat had misschien heel wat problemen vermeden in de kerkgeschiedenis)?
Met die aanduiding ‘het Woord’ (ipv Christus) zocht Johannes aansluiting bij zowel Joden als Grieken. Die beide culturen hadden in die tijd de juiste aanknopingspunten bij dat begrip ‘het Woord’.

Het ‘Woord’ was en is namelijk een belangrijk begrip in het joodse geloof : ‘dabar’ is een centraal begrip (en betekent zowel ‘woord’ als ook het werkwoord ‘spreken’). In het begin (Gen.) werd het universum en de aarde geschapen door het woord van God. Alles wat God deed in het OT (Zijn kracht, Zijn wil…) komt voortdurend terug als ‘het woord’ van God. We lezen er voortdurend : ‘en het woord van God kwam tot die en die (een standaarduitdrukking in het OT)… (en God sprak en het was er)… Eigenlijk alles wat van God uitging naar en tot de mens, wordt ‘woord’ genoemd in het OT. Wel, zegt Johannes ons, zo is de Christus : Hij is dat Woord van God : Hij is die zichtbare, tastbare Kracht van God, de Wil van God zichtbaar verschenen aan de mensen! Dit is het woord tot ons gesproken, ook in het OT!
Hebr. 1:1 : ‘Nadat God voorheen vele malen en op vele wijzen tot de vaderen gesproken had door de profeten (OT! Met woorden!), heeft Hij in deze laatste dagen tot ons gesproken (met het Woord) door de Zoon…’
Voor Joden was dus dat ‘Woord’ van God, die aanduiding in Johannes 1:1, iets dat ze onmiddellijk konden begrijpen. Welnu, ook voor de Griekse cultuur (filosofie, Heraclitus, Stoa) van die tijd was dit ‘Woord’ een onmiddellijk te begrijpen begrip. In de Griekse filosofie van die tijd was de ‘logos’ (Grieks ‘woord’) zoveel meer dan enkel maar een ‘woord’. ‘Logos’ (het woord dat Johannes gebruikt in vers 1) was eigenlijk voor de Grieken de scheppende, rationele kracht in het universum. ‘Logos’ was het instrument van de Godheid om vorm te geven aan het universum, om ratio aan te brengen in de chaos van het zijn.

Dus ook de Griekse cultuur had een onmiddellijk aanknopingspunt met dat eerste vers van Johannes. Eigenlijk wilde Johannes aan beide culturen (Joods en Grieks) het ultieme antwoord geven op hun vragen. Dit ‘dabar’ waarover jullie, joden, lezen in het OT, deze ‘logos’ waar jullie, Grieken, naar zoeken in het universum… wel dit Absolute Woord is gesproken in Jezus van Nazareth! ‘In het begin was het Woord … ‘ Ongeloofelijke inhoud in die paar woorden…

Maar dan lezen we verder : ‘…en het Woord was bij God…’ Dit brengt ons een stap verder. Eigenlijk hanteert Johannes een opbouw in zijn eerste vers : ‘In het begin was het Woord (1) en het Woord was bij God (2) en het Woord was God (3)…’ Nu dus die tweede stap : ‘en het Woord was bij God…’ Eigenlijk staat er in het Grieks zoveel als : ‘en het Woord was ‘voor’ God….’ : staande voor God, voor Zijn aangezicht en gericht op God! Er is met andere woorden een persoonlijke relatie tussen het Woord en God… Dat is eigenlijk wat er met dat stukje bedoeld wordt door Johannes.
Voor het begin begon (de schepping) was het Woord (Christus) er reeds in een persoonlijke relatie met God van aangezicht tot aangezicht.

En dit brengt ons automatisch bij de derde stap in het vers van Johannes : ‘In het begin was het Woord en het Woord was bij God en het Woord was God (derde overtreffende trap!)…’! En het Woord (de Christus!) was en is God! Hoe ‘moderne’ theologen en ‘christenen’ kunnen menen dat Jezus alleen maar een goed voorbeeld is, een leraar, een brave burger en dan denken dat ze de bijbel ernstig nemen… ?

Hier bij Johannes staat zoveel meer, broeders en zusters. Misschien hebben we moeite met het begrijpen van : ‘…en het Woord was bij God en het Woord was God…’ Hoe kun je bij God zijn (een persoonlijke relatie met Hem hebben, voor Zijn aangezicht staan) en dan tegelijkertijd ook zelf God zijn?… Dat is toch bevreemdend voor ons mensen?… Herinner u : de meest eenvoudige woorden met de diepste inhoud! Eigenlijk is dit vers bovenmenselijk : want God is zoveel meer dan ons! Hij heeft geen nood aan iemand buiten Zichzelf : Hij draagt de perfecte Relatie in Zichzelf (dat is wat we stamelend met falende menselijke woorden de drie-éénheid durven noemen…. Zo gebrekkig geformuleerd! Zo’n grote waarheid!)!
Jezus de Christus is letterlijk God (onbeperkt, eeuwig)… en volledig mens, in een lichaam (beperkt in tijd en ruimte). Ons verstand kan daar niet bij!

Ik zei in het begin van de preek dat we ons vanmorgen willen beperken tot twee aspecten van Jezus de Christus. Het eerste hebben we nu even aangeraakt : de eeuwige Christus, het Woord dat God is (verzen 1-3). En dan willen we nog even kort stilstaan bij het tweede aspect (de verzen 4-5) : de vleeswording (het in het lichaam komen) van Jezus, en wat het gevolg daarvan is voor ons mensen.

Het doel van die vleeswording (waarom moest God mens worden?) vinden we onmiddellijk in vers 4 : ‘In het Woord was het leven en het leven was het licht van de mensen!’… Het Woord (= Jezus) is het leven en het licht van de mensen. Opnieuw zo’n eenvoudige zin van Johannes, maar toch zo’n diepe inhoud!
In vers 3 lazen we : ‘Alle dingen zijn door het Woord gemaakt!’ Leven is er dankzij Jezus de Christus, vanaf het begin… vanaf de schepping. Wij leven alleen door Hem. Levensadem is een geschenk van God Zelf. Zonder God is er geen leven mogelijk!… Ondanks wat allerlei geleerde biologen u proberen wijs te maken… Zij kunnen evolutie wel uitleggen,maar waarom er leven is (wat leven is!), dat kunnen ze niet bevatten. Het Griekse woord dat Johannes hier gebruikt (‘zooe’) betekent echter niet alleen biologisch leven, maar ook en vooral spiritueel leven (geestelijk ethisch leven voor God). En dat is toch ook wat Jezus in ons bewerkstelligd! Niet alleen de eerste schepping is er door het Woord (Jezus), maar ook de nieuwe schepping in ons om te zijn als beeld van God. Wanneer we christen worden schenkt Jezus ons nieuw Leven!

En dit Leven, broeders en zusters, dit Nieuwe Leven in ons, werkt als een licht in de wereld, in de maatschappij. Het is niet ons licht (alsof wij dat zouden veroorzaken). Nee, het is het Licht uit vers 4, het Licht van het Woord, het Licht van Jezus in onze harten, dat door ons heen schijnt naar de naaste. Het is het Licht van God, door ons heen, dat Leven brengt aan de naaste. Dat is onze taak, onze roeping als christen!
Licht is een uitzonderlijk iets, broeders en zusters. Als een lamp aangaat dan is er niet alleen licht ter plekke, bij de lamp zelf… maar licht schijnt ook daarbuiten en verdrijft alle duisternis die het maar kan bereiken. Ja, duisternis kan niets doen tegen licht. Er is zelfs geen strijd om de macht… Licht wint van duisternis ogenblikkelijk en volledig! Duisternis wordt onmiddellijk verdreven!…

Vers 12 : ‘… allen die Hem (het Woord, Jezus) aangenomen hebben, hun heeft Hij macht gegeven kinderen van God te worden, namelijk die in Zijn Naam geloven!’
Gaat dan heen, broeders en zusters. En geloof in dit Woord, Jezus de Christus! Wij zijn gered door Hem en in Hem. Opnieuw tot Leven gekomen door Zijn licht dat scheen in onze duisternis. God zij dank!

Voorbede.

Hemelse Vader,

Wij willen U bidden om de Heilige Geest,

die ons het inzicht en de wijsheid mag schenken,

om Uw woorden in de Schriften te mogen begrijpen.

Zo’n eenvoudige taal, zo’n diepe waarheid…

Sta niet toe dat ons arrogant denken, onze hoogmoed,

Uw Woord reduceert tot een goed voorbeeld,

Uw Woord kleineert tot braafburgerlijke intenties…

Nee Vader, alles wat we mogen zijn,

danken we aan Uw Woord tot ons gekomen,

vanaf het begin…

Dat we mogen leven hier op aarde,

is Uw geschenk aan ons, Uw gave aan ons.

Leer ons om dankbaar in dit leven te staan!

En wanneer dit korte, aardse leven eindigt,

wanneer we sterven, wanneer de dood ons treft…

dan is er reeds Nieuw Leven door Uw Woord,

door Uw Zoon, Jezus de Christus,

die verzoening bracht tussen U en ons,

die opstond uit die aardse dood,

en zo Nieuw Leven mogelijk maakte.

Wij bidden U ook om Licht Vader!

Schenk ons Uw Licht,

laat het Licht van Uw Woord schijnen door ons heen!

Dat ook onze naaste overweldigt mag worden

door Uw Liefde voor ons.

Gebruik ons Vader, om Uw licht

de duisternis te laten verdrijven in onze harten!

Amen.