Bijbelse Preken

Gemeente,

‘Daniel nu nam zich in zijn hart voor zich niet te besmetten met de gerechten van de koning of met de wijn die hij dronk…’

Broeders en zusters, wij leven in een tijd en in een maatschappij waar je geacht wordt compromissen te sluiten… water bij de wijn doen heet dat… de weg leren gaan van de minste weerstand. Niet extreem denken, niet extreem handelen… en in veel gevallen is dat ook de juiste handelswijze, want extremisme leidt maar al te vaak tot fundamentalisme en onverdraagzaamheid ten opzichte van de ander, de naaste. En daarom is het sluiten van compromissen in ons leven een humane ingesteldheid geworden…

Het probleem is dat we het echter op alle vlakken van ons leven toepassen : ook in ons geloof! We zijn zo gewoon om compromissen te sluiten dat we onze grootste overtuigingen (wat ons geloof toch zou moeten zijn)… makkelijk laten varen wanneer het ons goed uitkomt. Eigenlijk zijn wij christenen… pragmatisten geworden. We zijn wel gelovig… maar privé… wanneer we niemand anders ambeteren. We zijn gelovig wanneer het ons goed uitkomt, op zondagmorgen… om ons geweten te sussen. En tijdens de week wanneer we bij collega’s vertoeven of niet-christelijke vrienden… merkt niemand dat we fundamenteel anders zouden moeten zijn!… Omdat we voortdurend compromissen sluiten tussen ons geloof en de wereld waarin we leven…

Ja, de waarden van deze wereld overheersen ons maar al te vaak wanneer we praten met anderen, wanneer we leven met anderen… We hebben zo lang en zo vaak compromissen gesloten met deze wereld dat ook wij (christenen) verslaafd zijn aan de materialistische waarden van deze maatschappij waarin we leven… (gadgets, luxe, verre reizen… al die dingen zijn o zo belangrijk voor ons)!

2 Kor 6:17 waar Paulus ons zegt : ‘Ga… uit hun midden weg (van ongelovige en afgodische mensen) en zonder u af (‘heilig’ = apart gezet), zegt de Heere, en raak het onreine niet aan, en Ik zal u aannemen…’ Het is onmogelijk om als christen ware eredienst te hebben als je nog steeds vasthangt aan die foute waarden van deze maatschappij in je leven.
1 Joh 2:15 : ‘Heb de wereld niet lief en ook niet wat (de dingen) in de wereld is. Als iemand de wereld liefheeft, is de liefde van de Vader niet in hem…’
Jakobus 4:4 : ‘Overspelige mannen en vrouwen, weet u dan niet dat de vriendschap met de wereld vijandschap tegen God is? Wie dan nu een vriend van de wereld wil zijn, wordt als vijand van God aangemerkt…’

Wij kunnen God niet dienen wanneer wij compromissen sluiten met de foute waarden van deze maatschappij! Acht datgene wat alle mensen nastreven in deze wereld als niet vanzelfsprekend in je leven. Hou vast aan het Woord van God!
En dat is eigenlijk ook wat we hier mogen ontdekken vanmorgen in onze tekstlezing over Daniel.

En het boek Daniel (die eerste verzen van onze tekstlezing) begint op een wel heel trieste wijze : (vers 1) ‘In het derde jaar van de regering van Jojakim, de koning van Juda, kwam Nebukadnezar, de koning van Babel, naar Jeruzalem en belegerde het…’
Het Noordrijk, Israel, de 10 stammen, waren al verloren gegaan… En waarom waren ze verloren gegaan?… omdat ze voortdurend compromissen sloten met de afgoden van die tijd, en met de wereldse machten van die tijd. Juda (het koninkrijk van de 2 stammen rond Jeruzalem) had daar blijkbaar niets uit geleerd! Deze belegering van Jeruzalem door de Babylonische koning Nebukadnezar, geeft aanleiding tot de Babylonische ballingschap (of toch de eerste fase daarvan, want de Babylonische ballingschap gebeurde eigenlijk in 3 fasen). Maar wat ons vooral moet opvallen in dit begin van het boek Daniel : God helpt niet!… Hoevele malen had God niet gewaarschuwd dat dit oordeel zou gebeuren wanneer het volk compromissen zou blijven sluiten met andere ‘goden’, die ze slaafs willen navolgen?… En nu is het zover : het oordeel komt! God verdedigde Juda niet langer! Gods eigen tempel werd leeggeroofd!…
Dit is de eerste boodschap, de eerste waarschuwing in het boek Daniel : blijven compromissen sluiten tussen je geloof en de waarden van deze wereld, zal (vroeg of laat) leiden tot oordeel!
Hier in de eerste verzen van het boek Daniel wordt de eerste fase van de Babylonische ballingschap beschreven : Nebukadnezar belegerde Jeruzalem en overwon. Maar hij liet de koning van Juda, Jojakim, aan de macht, als een vazal. En om zeker te zijn dat de Judese koning niets achterbaks zou doen voerde Nebukadnezar enkele tientallen joodse tieners mee uit welgestelde families als gijzelaars.

Dat de Babylonische koning joodse tieners ontvoerde, heeft echter een tweede, heel belangrijke reden! Ze moesten namelijk opgeleid worden!… Opgeleid in Babylon, zodat ze volgzame marionetten zouden worden van het Babylonische systeem. Later kunnen ze dan door de Babylonische koning geplaatst worden op sleutelposities in Juda, en (hopelijk) trouw blijven aan Babel. Dat was de gedachte, en daar had de koning Joodse tieners voor nodig : de meeste commentatoren plaatsen ze tussen de 13 en 17 jaar oud. Deze tieners moesten aan een heleboel voorwaarden voldoen. Eén hebben we al gezegd : ze moesten uiteraard uit welstellende, hooggeplaatste families komen (vers 3 : ‘uit het koninklijk geslacht en uit de edelen…’). Als gijzelaars moesten ze uiteraard belangrijk zijn.
Maar meer dan dit : de joodse tieners moesten ook : (vers 4) ‘jongemannen (zijn) zonder enig gebrek, knap van uiterlijk, bedreven in alle wijsheid, ervaren in wetenschap, helder van verstand…’

De eerste twee voorwaarden hebben te maken met het lichaam : ‘zonder enig gebrek’ (dus met andere woorden : gezond, zonder fysieke handicap), en ten tweede ‘knap van uiterlijk’ (dus mooi ogende knappe jongens en meisjes)… Hoe typisch is dit toch, ook voor onze tijd, onze maatschappij. Hoe belangrijk is niet het fysieke, het uiterlijk! Kijk maar naar de media, de reclame… waar zulke mensen (gephotoshopped) in je strot worden geramd… En het is van alle tijden : hoe koos Israel zijn eerste koning? Saul, de grootste, de knapste van de bende… en wat een ‘loser’ bleek hij niet te zijn!
Maar naast fysieke volmaaktheid gaan de voorwaarden voor de gijzelaars verder : met geestelijke voorwaarden naast de lichamelijke : ‘bedreven in alle wijsheid, ervaren in wetenschap, helder van verstand…’ Het moesten dus ook nog eens knappe bollebozen zijn, goede studenten, universitair materiaal… Perfecte Exemplaren met andere woorden… Ja, de ‘winnaars‘ van die tijd, van die maatschappij… of beter gezegd : als tieners de toekomstige ‘winnaars’! Hoe lijdt onze maatschappij, ons wereldbeeld, onder de aanbidding van deze ‘winnaars’, de ‘succesvollen’, de ‘rijken’, de ‘jet-set’…
(wel, mij gingen ze alvast niet uitgekozen hebben!)…

Het fysieke uiterlijk en de intellectuele prestaties : dat is waar de maatschappij naar kijkt. Persoonlijkheid, karakter, geestelijke kwaliteiten… zijn van geen tel blijkbaar.
En deze Perfecte joodse tieners… moesten, in het plan van Nebukadnezar, gehersenspoeld worden : dat kunnen we zien aan wat ze moeten ondergaan in het vreemde land Babel. Vandaar dat het trouwens ook tieners moesten zijn : nog jong en kneedbaar. Nog niet vasthangend aan welbepaalde tradities en/of routines. Nog te manipuleren…

Want wat moet er gebeuren met die tieners? Eigenlijk drie belangrijke zaken waaraan ze zich moeten onderwerpen. Ten eerste onderwijs : (vers 4) ‘en dat men hen moest onderwijzen in de geschriften en de taal van de Chaldeeën…’… dat klinkt op zich niet erg slecht. Onderwijs is toch een goede zaak. Tot je beseft dat Babylonische kennis veel te maken had met astrologie en magie. Let op : er was ook veel goede en juiste kennis in de Babylonische wetenschap : een zekere vorm van wiskunde bijvoorbeeld, vergevorderde architecturale kennis (denk maar aan het wereldwonder van de Hangende Tuinen van Babylon)…
Dus goede maar ook foute kennis (een beetje zoals in ons huidig onderwijs). Merk op dat Daniel hier geen probleem mee had! Hiertegen kwam hij niet in opstand : zoals in 1 Thess 5:21 staat : ‘Beproef alle dingen en behoud het goede!’ Zoveel mogelijk te weten komen is een goede zaak, zolang je maar kritisch blijft.

Naast dit onderwijs moesten de tieners ook, ten tweede, van naam veranderen : (vers 7) ‘Daniel noemde hij Beltsazar, Hananja Sadrach, Misaël Mesach en Azarja Abed-Nego…’ Dat is veel minder onschuldig dan het op het eerste zicht lijkt. Namen hebben namelijk een betekenis, en die betekenis in de bijbel is niet willekeurig maar wil iets zeggen over de persoon. Door dus andere namen te geven probeerden de Babyloniërs de identiteit van de joodse tieners te veranderen!
De 4 Hebreeuwse namen (hun oorspronkelijke namen) van de 4 genoemde joodse tieners dragen telkens de Godsnamen ‘Elohim’ (el) of ‘JHWH’ (ja) in zich. Hun identiteit werd dus bepaald door hun geloof in de God van de bijbel. Het is dit wat de Babyloniërs proberen uit te wissen. De nieuwe namen die ze krijgen zijn namelijk telkens namen waarin Babylonische goden (afgoden) verwerkt zijn… Daniël wordt Beltsazar bijvoorbeeld : ‘Daniel’ betekent ‘Elohim is rechter’ ( = de God van de bijbel beslist wat ‘goed’ en/of ‘slecht’ is). ‘Beltsazar’ betekent : ‘Bel ( = Baäl) voorziet’. Baäl betekent zoveel als ‘eigenaar, bezitter’.
Het is met andere woorden eigendom, bezit die voorziet in je behoeften. Rijkdom als afgod, met andere woorden. Het is niet langer God die bepaalt wat ‘goed’ en ‘slecht’ is in je leven… Nee, je bezit voorziet in al je behoeften (of die nu goed of slecht zijn doet er niet toe)! Zorg maar dat je dus bij de ‘winnaars’ bent, dat je rijk mag worden, zodat je alles kan hebben wat je wil!… Die naamsverandering van die 4 joodse tieners wijst op een nieuwe identiteit, een nieuwe levensfilosofie, die men probeerde aan deze joodse tieners wijs te maken…

Het derde punt waaraan ze zich moeten onderwerpen (en waartegen Daniel in opstand komt) is een consequentie van die naamsverandering (van die verandering van levensfilosofie). Vers 5 : ‘De koning nu stelde een dagelijkse hoeveelheid van de gerechten van de koning voor hen vast, en van de wijn die hij dronk…’ Het Hebreeuwse woord voor ‘gerechten’ (‘pathbag’) betekent letterlijk : ‘voedsel van een koning’ : eigenlijk delicatessen dus. Geen doordeweeks spul, maar het beste van het beste (denk kaviaar en champagne etc…)! Absolute LUXE (geschikt voor een koning)! Verwend worden met luxe…
Dit is het logische gevolg van die naamsverandering : Daniel werd ‘Beltsazar’ : ‘Baäl (de bezitter) voorziet’… Rijkdom voorziet in luxe! Als je maar rijk bent dan kun je je dagelijks wentelen in luxe! Hier bij Daniel is het uitzonderlijk voedsel en speciale wijnen… maar eigenlijk kan je er alles voor in de plaats zetten wat ‘luxe’ mag heten : nodeloze gadgets waaraan we verslaafd zijn, verre vakanties, veel te grote villa’s etc…

Dit is het doel van de Babylonische hersenspoeling (en ook wij ondergaan hetzelfde!) : die joodse tieners afhankelijk maken van iets wat ze niet meer willen missen : luxe! Ga je terugkeren naar je boerderij als je in een paleis gewoond hebt? Nee toch!… Zo is het ook heden ten dage in onze maatschappij, broeders en zusters! Ook wij veranderen (zonder dat we het beseffen) van ‘naam’, dat wil zeggen van identiteit : we verliezen onze christelijke identiteit wanneer we ons onderwerpen aan de koning van deze wereld (zoals aan de koning van Babel), en wanner we ons laten verslaafd worden aan de luxe die deze wereld ons te bieden heeft.

In onze tekstlezing zien we hoe dit een brug te ver is voor Daniel. Hier wil hij niet langer een compromis maken met de wereld!… Nu kunnen we ons afvragen : waarom sluit Daniel wel een compromis op die eerste twee punten (het onderwijs en de naamsverandering), maar niet op het derde punt (het voedsel van de koning)?… Dit derde punt overtreedt namelijk de regels van de Tora! (de voedselwetten).
Wij kunnen en mogen dus compromissen sluiten zolang we het Woord van God (de bijbel) geen geweld aandoen! Tot hier en niet verder! Dit is wat we mogen leren van Daniel : een christen dient de bijbel te volgen (dat is niet makkelijk, en ik heb ook niet alle antwoorden… soms is het moeilijk om te bijbel in onze context te interpreteren). Maar dit moeten we weten, broeders en zusters : sluit geen compromis met de wereld als je daardoor de richtlijnen van de bijbel geweld aandoet! Volg de bijbel, zonder compromissen, en je zult zeker God’s zegen mogen ontvangen in je leven!

Voorbede.

Hemelse Vader,

Wij sluiten zo vaak compromissen

met deze wereld, deze maatschappij waarin we leven.

En zo overtreden we maar al te vaak

Uw richtlijnen van liefde voor de naaste.

We overtreden al te snel Uw regels van liefde,

omdat we verlangen naar dingen

van voorbijgaande aard : gadgets, luxe, reizen…

Geef ons de kracht, Vader, het inzicht en de wijsheid,

om te zijn als een Daniel in dit leven :

dat we wel kunnen compromissen sluiten

wanneer het voor U om onbelangrijke dingen gaat,

maar wanneer Uw Woord op het spel staat,

sta niet toe dat we daarvan afwijken!

Maak Uw Woord tot het fundament van ons leven!

En laat Uw Naam centraal staan

in onze christelijke identiteit.

Sta niet toe dat de namen van de afgoden

van ons leven ons langzaam inpalmen,

en ons van binnenuit veranderen,

zodat we elk contact met U verliezen.

En geef ons de kracht om er te zijn voor de naaste.

Dat we ook hen tot het inzicht mogen brengen

om af te zien van de compromissen

met de waarden die deze maatschappij voorstaat.

Wij danken U voor Uw Zoon Jezus de Christus

die ons toonde hoe we moeten leven

tot meerdere eer en glorie van U!

Amen